Η Τουρκία μετά το πραξικόπημα: Η «απέραντη» Τουρκική απειλή

Στο τελευταίο άρθρο της σειράς όσο αφορά την Τουρκία και την κατάσταση που δημιουργείται στην περιοχή θα δούμε πόσο μεγάλη ειναι η απειλή σήμερα σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια και πώς εχει αλλάξει η Τουρκία μετά το πραξικόπημα.

• Διαβάστε το πρώτο άρθρο: Ποιες οι πιθανότητες τουρκικής στρατιωτικής πρόκλησης το 2017 ΕΔΩ
• Διαβάστε το δέυτερο άρθρο: Η επιβίωση της Τουρκίας στην κόψη του ξυραφιού – Ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα ΕΔΩ
• Διαβάστε το τρίτο άρθρο: Οι εξελίξεις στην Τουρκία και η θέση της Ελλάδας – Πώς δημιουργούνται καταστάσεις υψηλού κινδύνου ΕΔΩ

Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος

Μερικές τάσεις στα πεδία των αναθεωρητικών αξιώσεων και των απειλών

Με δεδομένη την ρευστή κατάσταση στην Τουρκία και στην περιοχή μας δεν χρήζει να επανέλθουμε σε ανάλυση αποτρεπτικών προσεγγίσεων της Ελλάδας που επιχειρήσαμε σε αυτό εδώ το ιστολόγιο σε άλλη περίπτωση [ Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος – Ανάλυση ].
Περιοριζόματε να πούμε ότι η ουσία αυτής της παρέμβασης ήταν ότι η Ελλάδα απαιτείται να είναι αδιάλειπτα σε πλήρη στρατηγική και τακτική εγρήγορση τόσο για απειλές χαμηλής έντασης όσο και για την περίπτωση μιας πιο εκτεταμένης απειλής που εάν δεν αποτραπεί και υλοποιηθεί θα οδηγήσει σε γενικευμένο πόλεμο.

Η απειλή αυτή δεν είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από προηγούμενα χρόνια ή μήνες. Είναι βασικά η ίδια. Μόνο κάποιες προϋποθέσεις αλλάζουν που αφορούν εξωγενείς μεταβλητές. Με όρους στρατηγικής ανάλυσης και σε γενικές γραμμές στην βάση πάγιων τυπολογιών της στρατηγικής ανάλυσης, η Τουρκική απειλή προσδιορίζεται ως «απέραντη απειλή». Απέραντη απειλή έχουμε όταν οι αναθεωρητικές αξιώσεις δεν έχουν σαφώς οριοθετημένους σκοπούς, ακούγονται θολές διατυπώσεις και σε αυτή την περίπτωση η έκβαση εάν εκτελεστεί επίθεση θα προσδιοριστεί από το που θα σταματήσουν τα στρατεύματα όταν θα τερματιστεί η μικρή ή μεγάλη σύρραξη.

Όπως ήδη υπαινιχθήκαμε δεν είναι σίγουρο κατά πόσο οι Τουρκικές κινήσεις των τελευταίων μηνών αφορούν αποκλειστικά ζητήματα εσωτερικής νομιμοποίησης. Αυτό γιατί εξωγενείς μεταβλητές και ιδιαίτερα οι στρατηγικές της Αμερικής και της Ρωσίας στην περιφέρειά μας είναι σε πλήρη μετάβαση και η Τουρκία μετά το πραξικόπημα επιχειρεί να διασωθεί με ελιγμούς, πελατειακές συναλλαγές και ανάληψη ρίσκων.

Δοκιμάζονται τα εκατέρωθεν αντανακλαστικά και βασικά οι ΗΠΑ οριοθετούν την ανοχή τους για την Ρωσική διείσδυση Νότια, ενόψει μάλιστα και πιθανών μελλοντικών συγκλίσεων ΗΠΑ-Ρωσίας που αφορούν τις πλανητικές ισορροπίες του αναδυόμενου πολυπολικού συστήματος, κάτι που στην βάση πάγιων στρατηγικών τυπολογιών όπως είπαμε σημαίνει ότι διαρκώς αναθεωρούν τα βραχυχρόνια σχέδιά τους και τις αποφάσεις τους. Τέτοιες μελλοντικές στρατηγικού χαρακτήρα πιθανές συγκλίσεις δεν αφορούν αγάπες και ασπασμούς αλλά σκληρή συναλλαγή για τις πλανητικές ισορροπίες μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η Τουρκία και παρά τα μεγάλα της προβλήματα ως προς αυτά τα μεγάλα στρατηγικά ζητήματα κινείται μεν επικινδύνως για μια σειρά λόγους και κυρίως λόγω εσωτερικών διαιρέσεων, πλην πολύ περισσότερο από εμάς οι Τούρκοι ηγέτες όποιοι και να είναι συνεκτιμούν και συναλλάσσονται με τις μεγάλες δυνάμεις.

Σίγουρα, όπως συνηθίζεται να λέγεται στην στρατηγική ανάλυση, η μέγιστη επιτυχία ενός αναθεωρητικού κράτους είναι να επιτύχει το μεγαλύτερο μέρος των σκοπών του χωρίς πόλεμο. Αυτό κάνει βασικά η Άγκυρα με πολύ μεγάλη επιτυχία τις τελευταίες δεκαετίες με το να σωρεύει αναθεωρητικές αξιώσεις τις οποίες εμείς κατευνάζουμε με μύριους τρόπους.

Παρενθετικά λέμε αυτό που είναι πασίδηλο και πασίγνωστο, ότι δηλαδή εάν η Τουρκία επιβιώσει ή επιβιώσει σε κάποια άλλη μορφή και κατάσταση, η τυχόν αποχώρηση του Ερντογάν για οποιοδήποτε λόγο, η κατάσταση και ο βαθμός επικινδυνότητας των Τουρκικών απειλών δεν θα αλλάξει. Ας μην «αρπαζόμαστε» λοιπόν από εν θερμώ εξελίξεις και ας ορθολογιστικά εκτιμήσουμε την Τουρκική απειλή υπό ένα μονιμότερο και πιο ρεαλιστικό πρίσμα το οποίο όχι μόνο συμπεριλαμβάνει τις καθημερινές απειλές χαμηλής έντασης αλλά και εδράζεται πάνω σε εναλλακτικές αποφάσεις αποτελεσματικής αντιμετώπισής τους.

Συγκριτικά με την Τουρκία οφείλουμε να πούμε ότι με την εξαίρεση του νυν υπουργού εξωτερικών Νίκου Κοτζιά ο οποίος υιοθέτησε βαρύνουσες και σημαίνουσες θέσεις για το Κυπριακό –για τις υπόλοιπες επαφές ιδιαίτερα μετά το ταξίδι στις ΗΠΑ, πρέπει να αναμένουμε ορατά αποτελέσματα– η Ελλάδα στερείται στρατηγικής των προδιαγραφών ενός σύγχρονου κράτους. Αντίθετα, αυτά που βάραιναν τα τελευταία χρόνια εάν όχι τις τελευταίες δεκαετίες, είναι ιδεολογήματα όπως αυτά που στηλιτεύει ο Κονδύλης στο παράθεμα πιο πάνω. Ενίοτε μάλιστα, είχαμε και απίστευτα φαινόμενα εραστών του Ερντογανισμού και του μεγαλοϊδεατισμού του Νταβούτογλου. Πολλές επιθέσεις κατά του Υπουργού Εξωτερικών ΝΚ, για παράδειγμα, έχουν ως αίτιο τέτοιες θέσεις και αντιλήψεις που υποστηρίζουν ως διέξοδο την υποτέλεια των νεοελλήνων στις νέο-Οθωμανικές / νέο-Ισλαμικές αξιώσεις.

Ας μη ξεχνάμε και την απόφαση της Κυπριακής Βουλής για το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 το οποίο ψήφισαν το ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ με το οποίο υπάκουσαν δουλοπρεπώς στις διαταγές του εγκάθετου της παράνομης κατοχής στην Κύπρο αλλά και την παγερή σιωπή στην Αθήνα για αυτή την ντροπιαστική και θανατηφόρα εξέλιξη. Βασικά, ο Έρντογάν προσδιόρισε διατακτικά και κάποιοι υπάκουσαν ή σιώπησαν, το πώς πρέπει μια άλλη υποτελής κοινωνία θα σκέφτεται και θα αισθάνεται για την ελευθερία (γιατί τον αντί-αποικιακό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα πρόκρινε το δημοψήφισμα του 1950 που αφορούσε το αναιρετικό ψήφισμα της κυπριακής βουλής).

Πνευματικά κριτήρια και η διαλεκτική σχέση μέσων και αποτρεπτικών παραστάσεων

Ολοκληρώνοντας και αφού υπογραμμίσουμε ότι για μια σειρά λόγων μερικούς εκ των οποίων θίξαμε πιο πάνω οι ολοένα και πιο έντονες Τουρκικές απειλές δημιουργούν κίνδυνο αστάθειας, οι μεταβλητές που επηρεάζουν τόσο την εκδήλωση και το αποτέλεσμα μιας πιθανής Τουρκικής επιθετικής ενέργειας είναι πολλές. Συνθέτουν βασικά το ρευστό και ταραχώδες μεταψυχροπολεμικό διεθνές σύστημα που αφετηρία είχε το 1990 και το οποίο αναμενόμενα καθίσταται ολοένα και πιο συγκρουσιακό. Αν και όπως ήδη υπαινιχθήκαμε δεν είναι έργο του υπογράφοντος ή κάποιου άλλου αναλυτή η χάραξη και εφαρμογή συγκεκριμένων εναλλακτικών αποτρεπτικών στάσεων και αποφάσεων –είναι έργο των κρατικών επιτελείων– θα μπορούσαμε εν τούτοις να αναφερθούμε επιγραμματικά σε μερικούς συγκεκριμένους προσανατολισμούς κριτηρίων και παραγόντων που επηρεάζουν τα πράγματα.

Μονίμως και αδιάλειπτα τα μικρά και μεγάλα ιστορικά κύματα συμπλέκονται και η μέριμνα του Ελληνικού στρατηγικού σχεδιασμού είναι η Ελλάδα ποτέ να μην μετατρέπεται σε έρμαιο των εξελίξεων. Ως προς τούτο μια συνήθης τακτική των ηγεμονικών δυνάμεων είναι να κατασκευάζουν πολιτικά αδύναμες κρατικές οντότητες –με κατατριβή κάθε είδους συμπεριλαμβανομένης εμπλοκής σε πόλεμο– που εύκολα άγονται και φέρονται. Προηγείται η πνευματική και ηθική αποδυνάμωσή τους (με soft power κάθε είδους, κύριο εκ των οποίων είναι η διάδοση εθνομηδενιστικών ιδεολογημάτων και λανθασμένων παραστάσεων για το είναι το διεθνές σύστημα και για το πώς κινείται).

Δεν είναι εύκολο να διασφαλίζεις την Εθνική Ανεξαρτησία σου και την ακεραιότητα του κράτους σου. Είναι ένα στοίχημα και ένα άθλημα. Όλα ή σχεδόν όλα είναι ρευστά, συμπλεκόμενα, αστάθ¬μητα και συναρτώνται με προγενέστερα διαμορφωμένες τάσεις και με αυτοτροφοδοτούμενα ή τυχαία γεγονότα. Στο σύγχρονο κρατοκεντρικό διεθνές σύστημα το πολιτικά ανεξάρτητο κράτος μιας κοινωνίας είναι η μόνη σταθερή και μόνιμη αξία. Εξ ου και αποτελεί ή πρέπει να αποτελεί έσχατη λογική για όλους. Το «πρέπει» εδώ δεν είναι αξιολογικό καθότι αφορά την συλλογική ελευθερία-εθνική ανεξαρτησία και την δυνατότητα εάν είσαι πολιτικά κυρίαρχος να ασκείς εσωτερική αυτοδιάθεση σύμφωνα με την οικεία ανθρωπολογική ετερότητα. Όπως μας συμβουλεύει ο σοφός Αλεξανδρινός, «πάντα στὸ νοῦ σου νἄχῃς τὴν Ἰθάκη», δηλαδή την Πατρίδα [ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ: Τι είναι οι Θερμοπύλες, εν τέλει; Τι είναι η Ιθάκη; Τι είναι οικογένεια; Τι είναι πατρίδα;].

Η κοσμοθεωρία κάθε έθνους είναι η ασφάλεια, η ευημερία και η πρόοδος της πατρίδας. Είναι το σύνολο των κριτηρίων και παραγόντων που συγκροτούν και συγκρατούν το εθνικά ανεξάρτητο κράτος μιας κοινωνίας. Για ένα αμυνόμενο μη αναθεωρητικό κράτος μια από τις ισχυρότερες αποτρεπτικές παραστάσεις ισχύος είναι η προσκόλληση των πολιτών στις θεμελιώδεις καταστατικές κοσμοθεωρίες όταν αφετηριακά αξίωσαν Ελευθερία-Εθνική Ανεξαρτησία. Οι κοσμοθεωρίες ενός έθνους ενσαρκώνουν τα ερείσματα του πνευματικού, πολιτισμικού και πολιτικού πολιτισμού ενός έθνους, προσδίδουν δύναμη και ισχύ στην κρατική οντότητα και προσανατολίζουν στρατηγικά όλη συσπειρώνοντάς την γύρω από ιεραρχημένα εθνικά συμφέροντα με πρώτιστο το εθνικό συμφέρον επιβίωσης.

Σ’ έναν κόσμο που κινείται αστάθμητα και απρόβλεπτα η πατρίδα-εθνοκράτος είναι η μονιμότερη έσχατη λογική. Βασικά, ιστορικά μιλώντας, έτσι ήταν πάντα. Οτιδήποτε άλλο αποτελεί ιδεολογική σαπουνόφουσκα και αποτελεί πνευματική ανευθυνότητα ο δισταγμός ή η δειλία να ειπωθεί ρητά επειδή κάποιοι θα ενοχληθούν. Όσοι ενοχλούνται από τις εκδηλώσεις και θέσεις φιλοπατρίας μπορούν να διασωθούν πνευματικά και ψυχικά μόνο εάν κατανοήσουν τι ενσαρκώνει η έννοια πατρίδα σε όλες τις εποχές και για όλα τα έθνη.

Πολλά πράγματα όπως ο αριθμός των πυροβόλων, των αεροπλάνων και των πολεμικών πλοίων με τα οποία εξοπλίζεται ένα κράτος ενδέχεται να παρέχουν ισχυρές παραστάσεις ισχύος, πλην ατελώς, καθότι η ψυχή τους και η αποτελεσματικότητά τους είναι έργο των ανθρώπων που τα κατέχουν και τα διαχειρίζονται. Δηλαδή των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και των πολιτών οι οποίοι εάν την κρίσιμη στιγμή δεν επιδείξουν ικανότητα, δεξιότητα, πίστη και νομιμοφροσύνη στο κράτος τους –και εάν χρειαστεί και αυτοθυσία–, τα πολυδάπανα πολεμικά μέσα είναι άχρηστο υλικό. Η πολιτική νομιμοποίηση μιας εθνικής στρατηγικής με λόγια και με πράξεις είναι ίσως το πιο καίριο ζήτημα.

Το δυναμικό ιστορικό γίγνεσθαι κτίζει αλλά και αποδυναμώνει ή κατεδαφίζει τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις των εθνών και των εθνοκρατών τους που ενσαρκώνουν την Ελευθερία τους (η πολιτική κυριαρχία ενός κράτους είναι η συλλογική ελευθερία των πολιτών). Η διασφάλιση της εθνικής ανεξαρτησίας γράψαμε πιο πάνω είναι στοίχημα και άθλημα και αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για την κοσμοθεωρητική και πνευματική ευρωστία της κοινωνίας που συντελεί θετικά στις παραστάσεις ισχύος και στην αποτροπή των απειλών.

Τα κριτήρια και παράγοντες που μόλις σκιαγραφήσαμε δεν σταθμίζονται και δεν εκτιμώνται με ποσοτικές μεθόδους αλλά με αναγνώριση του κατά πόσο τα μέλη μιας κοινωνίας προσανατολίζονται ούτως ώστε να κυριαρχούν οι εθνικές πολιτικές παραδόσεις και όχι τα ιδεολογήματα κάθε είδους. Το κατά πόσο, μεταξύ άλλων, οι πολίτες διαθέτουν γνώση και μνήμη για την διαδρομή του έθνους και απαράβατα κατά πόσο αισθάνονται υπερήφανοι για τους αγώνες ελευθερίας των προγόνων τους. Το θεμέλιο, η υπόσταση και η συνεκτική ουσία μιας εθνικά ανεξάρτητης κοινωνίας είναι η προσκόλληση των πολιτών στα εθνικά κοσμοθεωρητικά θέσφατα.

Μια τελευταία λέξη για την γεωπολιτική κατάσταση της περιφέρειάς μας. Σε όλο το σύστημα ρευστών μεταβλητών μεγάλης κύμανσης το πιο σταθερό κριτήριο στην στρατηγική των μεγάλων δυνάμεων για την περιφέρειά μας θα μπορούσε να είναι η Ελλάδα. Η Ελλάδα βέβαια εάν και όταν είναι ισχυρή, συνεκτική και σωστά προσανατολισμένη.

Ισχυρή οικονομικά, ισχυρή από άποψη κοινωνικής συνοχής και πνευματικής-κοσμοθεωρητικής ευρωστίας των πολιτών, ισχυρή από άποψη συμμαχιών και δομών περιφερειακών συμφερόντων και ισχυρή όσον αφορά την παρουσία των Ελλήνων στην Ανατολική Μεσόγειο όπου και η Μεγαλόνησος Κύπρος η οποία αποτελεί το σημαντικότερο ίσως γεωπολιτικό σημείο του πλανήτη.

Όσο περισσότερο έτσι είναι η Ελλάδα τόσο λιγότερο κινδυνεύει από την Τουρκία και τόσο περισσότερο στην κλίνη του Προκρούστη των στρατηγικών παιγνίων θα οδηγείται η Τουρκία και όχι η Ελλάδα και η Κύπρος. Και το αντίστροφο. Ιδιαίτερα όταν η κοινωνία συνεχίζει να πλήττεται από ποικίλων αποχρώσεων διεθνιστικά και κοσμοπολίτικα ή παγκοσμιόπληκτα ιδεολογήματα και θεωρήματα που υποβαθμίζουν το κράτος και την πίστη και την νομιμοφροσύνη των πολιτών στην Πολιτεία.

Απαιτείται βαθιά ριζωμένη φιλοπατρία, κοσμοθεωρητική ευρωστία, νομιμοποιητική διανεμητική δικαιοσύνη, δημοκρατικά νομιμοποιημένες πολιτικοοικονομικές ιεραρχίες και κατ’ επέκταση καλά θεμελιωμένη κοινωνική συνοχή, προσκόλληση στα ιεραρχημένα συμφέροντα και ετοιμότητα αυτοθυσίας των πολιτών εάν χρειαστεί, πανίσχυρους θεσμούς συλλογικής ελευθερίας δηλαδή Ενόπλων Δυνάμεων πανέτοιμων να επιβάλουν τεράστιο κόστος σε όποιο περάσει κόκκινες γραμμές ασφαλείας και στρατηγικό σχεδιασμό που ελίσσεται συμμαχικά σύμφωνα με τις εξελίξεις στην διεθνή πολιτική.

Επιπλέον, ποτέ μια κυρίαρχη χώρα δεν «ανήκει» κάπου. Μόνο συμμετέχει –Δυτικούς θεσμούς, Συμμαχίες, ΕΕ και κάθε άλλη διεθνή σχέση– και μεριμνά η συμμετοχή αυτή να αποβαίνει προς όφελός της με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ένα κράτος το οποίο υποχρεωτικά είναι ενταγμένο στην διεθνή αρένα, απαράβατα απαιτείται, εν τέλει, να είναι ανταγωνιστικό, ικανό να αποτρέψει τις εναντίον του απειλές, ικανό να διαπραγματευτεί ορθολογιστικά με τα άλλα κράτη και προσεκτικό ούτως ώστε να μην διαπράττει φρικτά και μοιραία λάθη.

Ενώ τα πιο πάνω ισχύουν για όλα τα βιώσιμα κράτη οι νεοέλληνες τις τελευταίες δεκαετίες διέπραξαν πολλά λάθη, κάτι το οποίο λαμβάνεται δεόντως υπόψη στην εκτίμηση των κινδύνων για να πούμε ότι πολλά και δραστικά πρέπει να γίνουν για να αντιστραφούν καταστροφικές τάσεις που ήδη δρομολογήθηκαν.
onalert.gr