Στις αρχές του 17ου αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ξεκινά μια σειρά διαδικασιών μετασχηματισμού της. Στο πλαίσιο αυτής της νέας πολιτικής, που είχε βάθος χρόνου, ο
σκοπός ήταν να δημιουργηθούν νέες ιεραρχίες και αρχές, ανεξάρτητα από το αν θα ήταν μουσουλμανικές ή μη, οι οποίες θα αναλάμβαναν να οργανώσουν διοικητικά τις επαρχίες της αυτοκρατορίας και να δημιουργήσουν μια σειρά νέων σχέσεων με την κεντρική διοίκηση.
Η Πύλη με αυτό το σκεπτικό εγκαινίασε μια νέα περίοδο, προκειμένου να βάλει σε τάξη (αλλά και με βασικό σκοπό να αυξήσει) τα έσοδά της για να μπορέσει να αντέξει το βάρος των τεράστιων στρατιωτικών αναγκών. Αυτές οι προσπάθειες συνεπάγονταν και τη σταδιακή αλλαγή του τρόπου διακυβέρνησης των πληθυσμών. Στο πλαίσιο των αλλαγών αυτών, με στόχο να γίνει η διοίκηση πιο ευέλικτη και αποτελεσματική, κάποιες θέσεις των μουσουλμάνων στρατιωτικών θα καταλάβουν και χριστιανοί. Μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι ευνόητο πως δημιουργούνται ανακατατάξεις από τις οποίες ευνοούνται οι τοπικές προυχοντικές ομάδες, δίχως να υπάρχουν θρησκευτικές δεσμεύσεις. Αυτή τη διοικητική αλλαγή θα προσπαθήσουν οι τοπικές ηγεσίες να την εκμεταλλευτούν αυξάνοντας τη δύναμή τους, μια και το σύστημα διοίκησης, παρά τις αλλαγές, δεν παρέκλινε από τις παραδοσιακές νόρμες.
Η ανάπτυξη του εμπορίου
Αυτές οι αλλαγές προσέβλεπαν κυρίως στην τόνωση των εμπορικών συναλλαγών, στο να δοθούν δυνατότητες ώστε να ευνοηθεί το εμπόριο. Βέβαια, οι εμπορικές συναλλαγές θα παρέμεναν υπό περιορισμό, αλλά οι νέες δυνατότητες που δίνονταν δεν ήταν καθόλου άνευ σημασίας. Το 1740, η Οθωμανική Αυτοκρατορία μέσω μιας συμφωνίας με τη Γαλλία καταφέρνει να καταστήσει τις δυτικές περιφέρειες των οθωμανικών κτίσεων κέντρο των εμπορικών συναλλαγών του δυτικού εμπορίου, προεξάρχοντος του γαλλικού. Αυτές οι εμπορικές συναλλαγές άλλαξαν ριζικά τις αστικές περιοχές που αποτελούσαν κέντρα των εμπορικών συναλλαγών. Για παράδειγμα, η Σμύρνη εκείνης της περιόδου γνώρισε ταχύτατη ανάπτυξη και έγινε η πόλη που ανέπτυξε τις σημαντικότερες εμπορικές συναλλαγές με τη Δύση. Την ίδια περίοδο και υπό τις ίδιες συνθήκες, η Θεσσαλονίκη μετατρέπεται σε σημαντικό εμπορικό κέντρο των Βαλκανίων. Ήδη από τα τέλη του 17ου αιώνα παρατηρείται μια υποχώρηση των Άγγλων στο εμπόριο της Ανατολικής Μεσογείου προς όφελος των Γάλλων και την ίδια περίοδο Ολλανδοί και Βενετσιάνοι βολεύονται σε λιγότερο σημαντικές δραστηριότητες.
Γαλλική κυριαρχία
Η κυριαρχία των Γάλλων στο λεγόμενο εμπόριο του Λεβάντε οφειλόταν σε τρεις κυρίως παράγοντες. Πρώτος και κυριότερος ήταν οι άριστες διπλωματικές σχέσεις που ανέπτυξε η Γαλλία με την Υψηλή Πύλη, πράγμα που διευκόλυνε αφάνταστα τη δημιουργία ενός πλαισίου εμπιστοσύνης ανάμεσά τους με αποτέλεσμα την εμπορική συνεργασία.
Δεύτερος λόγος ήταν η βασική αρχή του εμπορίου, που δεν είναι άλλη από το καλό ποιοτικά εμπόρευμα. Τα γαλλικά υφάσματα συναγωνίζονταν επάξια τα αντίστοιχα αγγλικά. Τέλος, τον ρόλο της έπαιξε και η γαλλική πολιτική με τη δημιουργία ενός εκτεταμένου δικτύου προξενείων και εμπορικών αντιπροσώπων, τα οποία τα έβρισκε κανείς ακόμα και στα πιο ασήμαντα λιμάνια, με αποτέλεσμα να διευκολύνουν την εμπορική διείσδυση των γαλλικών προϊόντων. Φυσικά έπαιξε ρόλο κι ένας εξω-γαλλικός παράγοντας, που ήταν η ίδια η αγγλική εμπορική πολιτική, η οποία εστίασε το ενδιαφέρον της προς τα λιμάνια του Ινδικού Ωκεανού και του Ατλαντικού αντίστοιχα. Σε γενικές γραμμές, οι Γάλλοι από το 1730 κατάφεραν να κυριαρχήσουν στο εμπόριο της Ανατολής και να εδραιώσουν αυτή την κυριαρχία έως τα τέλη του 18ου αιώνα.
Χερσαίο εμπόριο
Ωστόσο, από τις αρχές του 18ου αιώνα παράλληλα με τους θαλάσσιους δρόμους γνώρισε ανάπτυξη και το χερσαίο εμπόριο που συνέδεε την Οθωμανική Αυτοκρατορία με τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Βέβαια οι ποσότητες που διακινούνται είναι σχετικά μικρές και δεν παρουσιάζεται καμιά αξιόλογη αύξηση σε σχέση με προηγούμενες περιόδους. Σε αυτή την περίοδο, η αυτοκρατορία εξάγει πρώτες ύλες, από τις οποίες η Δύση έχει αρχίσει να χρειάζεται όλο και μεγαλύτερες ποσότητες και εισάγει αγαθά πολυτελείας που προορίζονται για τους πλούσιους κατοίκους της: υφάσματα και είδη διατροφής. Στο εσωτερικό εμπόριο, η ντόπια βιοτεχνία κρατά τα σκήπτρα των εμπορικών συναλλαγών έως και τις αρχές του 19ου αιώνα. Για παράδειγμα, από τα βουνά της Ηπείρου εξάγονταν κάπες στην Ιταλία, από το Πήλιο μάλλινα και βαμβακερά στις πόλεις της αυτοκρατορίας.
Εμπορική ναυτιλία
Από τον 17ο κιόλας αιώνα οι Επτανήσιοι, κυρίως Κεφαλλονίτες, Ζακυνθινοί και Κερκυραίοι, διατηρούν στενές σχέσεις με τη Βενετία, την Τεργέστη και γενικότερα τις ιταλικές ακτές. Το Μεσολόγγι αναδεικνύεται ισχυρό ναυτιλιακό κέντρο, του οποίου οι δραστηριότητες μέσω Ιονίου απλώνονται από τη Μάλτα έως την Τεργέστη. Μετά το 1780, οι εμπορικοί στόλοι του Αιγαίου θα επεκταθούν στη δυτική Μεσόγειο. Την ανάπτυξή τους αυτή την οφείλουν στη διακοπή του γαλλικού εμπορίου λόγω του επταετούς πολέμου (1756-1763) στον οποίο δεν ενεπλάκη η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με αυτή την ευκαιρία, οι ορθόδοξοι χριστιανοί πλοιοκτήτες και έμποροι κατόρθωσαν να κυριαρχήσουν, πλήττοντας το γαλλικό σύστημα των καραβανιών.
Λίγο αργότερα και μετά το 1780, το άνοιγμα της Μαύρης Θάλασσας έδωσε νέες ευκαιρίες πλουτισμού στους ρωμιούς καραβοκύρηδες που ανέλαβαν να τροφοδοτούν τους δυτικοευρωπαίους με σιτηρά. Σε αυτό να προστεθεί και η περίφημη συνθήκη του Καουτσούκ Καϊναρτζή το 1774, η οποία έδωσε τρομερή ώθηση στη χριστιανική ναυτιλία. Ακόμα μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον είχε η πλευρά της Αδριατικής, όπου οι Γάλλοι δεν είχαν παρουσία, πράγμα που εκμεταλλεύτηκαν οι ρωμιοί αλλά και άλλοι Βαλκάνιοι μετατρέποντας την Τεργέστη σε ένα λιμάνι με μεγάλη κίνηση. Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε το γαλλικό εμπόριο και κυρίως μετά την κατάρρευση της Επανάστασης έδωσε επίσης μια σημαντική ώθηση ανάπτυξης στα χριστιανικά πληρώματα. Η ανάγκη της Γαλλίας για εισαγωγή σιτηρών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και των Βαλκανίων υπήρξε ένα μοναδικό κίνητρο για την ανάπτυξη του στόλου των ρωμιών, που έτσι τελικά πέτυχαν τον έλεγχο του εμπορίου της Ανατολικής Μεσογείου. Να σημειώσουμε εδώ ότι οι στόλοι της Ύδρας, των Ψαρών και των Σπετσών στους οποίους στηρίχτηκε ο Πόλεμος της Ελληνικής Ανεξαρτησίας αναπτύχθηκαν τότε, μέσα σε αυτές τις συνθήκες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου