Η Ελλάδα χωρίς πυξίδα σε κρίσιμη γεωπολιτική στιγμή

 Η κυβέρνηση φαίνεται πως ανακάλυψε τον «ιπποπόταμό» της, όπως θα έλεγε και ο Εμμανουήλ Ροΐδης: μπορεί να ισχυρίζεται ό,τι θέλει, χωρίς να αισθάνεται την ανάγκη να απολογηθεί. Έτσι, παρουσιάζει την εξωτερική της πολιτική ως επιτυχία, ενώ η χώρα βρίσκεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη γεωπολιτική συγκυρία, χωρίς εμφανή στρατηγική πυξίδα.

Ο υπουργός Εξωτερικών, κ. Γιώργος Γεραπετρίτης, είχε δηλώσει πριν από δύο χρόνια ότι «η Ελλάδα, χάρις στην εξωτερική πολιτική αρχών και αξιών που ακολουθεί, έχει αποκτήσει ένα σημαντικό διεθνές κεφάλαιο». Ο ίδιος αναφέρθηκε στην αξιοπιστία της χώρας στα διεθνή φόρα και στις «γέφυρες φιλίας» που χτίζονται στην ευρύτερη περιοχή. Όμως, αυτές οι δηλώσεις σήμερα φαντάζουν ως αισιόδοξες διακηρύξεις, δίχως πρακτική απόδοση, καθώς το υποτιθέμενο διεθνές κεφάλαιο μοιάζει περισσότερο με πίστη στο ανέφικτο παρά με απτό πολιτικό κεκτημένο.

Λίγες ημέρες πριν, ο πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, σε τηλεοπτική του συνέντευξη, υποστήριξε ότι «προτιμά να παίζει με τα λευκά στο σκάκι» και ότι η κυβέρνησή του απορρίπτει τη θεωρία της ακινησίας υπέρ μιας «ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής». Ωστόσο, η πράξη δείχνει ότι ο κατευνασμός παραμένει ο θεμελιώδης πυλώνας της εξωτερικής στρατηγικής. Η επιλογή αυτή, που παρουσιάζεται ως προσπάθεια ειρήνευσης, δεν ενισχύει την αποτροπή, αλλά, όπως έχει υπογραμμίσει η ιστορική εμπειρία από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οδηγεί συχνά σε εθνικές απώλειες.

Η προσκόλληση της κυβέρνησης στη θεωρία του κατευνασμού, η οποία παρουσιάζεται ως ευκαιρία εξημέρωσης του αντιπάλου, ενδέχεται να αποβεί ιδιαίτερα επικίνδυνη. Η δήλωση του κ. Γεραπετρίτη ότι «ας με χαρακτηρίσουν και μειοδότη αν είναι να έχουμε ήρεμη γειτονιά», ενισχύει ακριβώς την τουρκική προκλητικότητα που η Αθήνα επιχειρεί να περιορίσει.

Η πολιτική της κυβέρνησης φαίνεται να κινείται εντός μιας γυάλας κατευνασμού, που απομονώνει τον πραγματισμό και αγνοεί την ιστορική εμπειρία. Η μελέτη του Θουκυδίδη θα μπορούσε να προσφέρει κρίσιμες απαντήσεις: ο κατευνασμός δεν αποφέρει ειρήνη, ούτε αγοράζει χρόνο. Αντίθετα, δημιουργεί εύφορο έδαφος για την κλιμάκωση των διεκδικήσεων, όπως συμβαίνει με την ολοένα αυξανόμενη τουρκική επιθετικότητα.

Παρά ταύτα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη εμφανίζεται να αποκρούει κάθε αντίλογο ως λαϊκισμό. Η ελληνική εξωτερική πολιτική εγκλωβίζεται σε έναν συμβιβαστικό λόγο, που παρουσιάζεται ως εξισορροπητικός και εποικοδομητικός, αλλά στην ουσία αποδεικνύεται άτολμος και αδύναμος. Η συγκεκριμένη προσέγγιση έχει γίνει ένα είδος δόγματος, στο οποίο προσβλέπουν στελέχη με κομματικές βλέψεις στα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας.

Πίσω από αυτή τη στάση, φαίνεται πως αποδυναμώνεται σταδιακά η έννοια του εθνικού συμφέροντος και υποτιμάται ο συσχετισμός μεταξύ κατευνασμού και αναθεωρητισμού. Μέσα από την επίφαση του διαλόγου, διευρύνεται η διπλωματική ζώνη αμφισβήτησης, μετατρέποντας την πολιτική εξευμενισμού σε έναν μηχανισμό παραγωγής ηττημένων χωρίς αντίληψη της ήττας τους.

Όπως έγραφε ο Σεμπάστιαν Φρανκ, «η νίκη ανήκει στους ηττημένους». Είναι καιρός όσοι επιμένουν στην πολιτική του κατευνασμού, καθώς και οι σχολιαστές των τηλεοπτικών πάνελ, να κατανοήσουν πως η ειρήνη με το αζημίωτο καταλήγει στη διάβρωση των διεθνών συμφωνιών και στην ανατροπή της σταθερότητας.