Απλησίαστες οι ελληνικές παραλίες για τους Έλληνες: Από το δημόσιο αγαθό στην ιδιωτική "πολυτέλεια" Tου Φώτη Αλεξόπουλου

 

Απλησίαστες οι ελληνικές παραλίες για τους Έλληνες: Από το δημόσιο αγαθό στην ιδιωτική "πολυτέλεια"

Του Φώτη Αλεξόπουλου

Οικονομολόγου - Πολιτικού Επιστήμονα

Η Ελλάδα, με πάνω από 13.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής –την 11η μεγαλύτερη στον κόσμο– διαθέτει έναν φυσικό πλούτο που θα έπρεπε να αποτελεί κοινό κτήμα για όλους. Κι όμως, εν έτει 2025, σε μια χώρα με συνταγματική κατοχύρωση της ελεύθερης πρόσβασης στις παραλίες, οι ακτές μετατρέπονται ολοένα και περισσότερο σε ακριβοπληρωμένα "προνόμια" για τους λίγους.

Στην Αττική, παρά τις δεκάδες παραλίες κατά μήκος του Σαρωνικού, η πρόσβαση σε πολλές οργανωμένες πλαζ συνοδεύεται από εισιτήρια που κυμαίνονται από 10 έως 15 ευρώ το άτομο, χωρίς να περιλαμβάνονται οι ξαπλώστρες και οι ομπρέλες. Μια τετραμελής οικογένεια μπορεί να χρειαστεί έως και 80 ευρώ για μια μέρα ξεκούρασης δίπλα στο κύμα. Πώς γίνεται σε μια χώρα με το επίπεδο των ελληνικών μισθών και την κρίση που ακόμη ταλανίζει τα νοικοκυριά, η θάλασσα να γίνεται είδος πολυτελείας;

Το Σύνταγμα μιλά καθαρά — αλλά η πράξη άλλα δείχνει

Το Άρθρο 24 του Συντάγματος κάνει λόγο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την υποχρέωση του κράτους να διασφαλίζει τη δημόσια χρήση των φυσικών αγαθών. Οι παραλίες θεωρούνται κοινόχρηστα αγαθά, μη ιδιοκτησιακής φύσης. Ωστόσο, η πραγματικότητα διαψεύδει τη θεωρία.

Αν και ο νόμος προβλέπει πως η πρόσβαση στον αιγιαλό πρέπει να είναι ελεύθερη και απρόσκοπτη, πλήθος εξαιρέσεων έχει εισαχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, με αποκορύφωμα τον Νόμο 398/1970 της στρατιωτικής δικτατορίας, ο οποίος επιτρέπει την παραχώρηση τμημάτων αιγιαλού για "οργανωμένη χρήση".

Η κληρονομιά της δικτατορίας και η εμπορευματοποίηση του φυσικού πλούτου

Ο νόμος της χούντας, που παραδόξως παραμένει ενεργός μέχρι σήμερα, άνοιξε τον δρόμο για την εμπορική εκμετάλλευση των παραλιών. Αυτός ο νομοθετικός σπόρος έχει πλέον μετατραπεί σε πολλαπλά "φρούρια" ιδιωτικών συμφερόντων κατά μήκος της ελληνικής ακτογραμμής.

Το κράτος παραχωρεί σε ιδιώτες δημόσιο χώρο, που θα έπρεπε να είναι ελεύθερος για όλους, με αντάλλαγμα κάποιο ενοίκιο, ενώ οι επιχειρηματίες, δικαιολογημένα από τη σκοπιά του κέρδους, επιβάλλουν αντίτιμο πρόσβασης και χρεώσεις για βασικές παροχές. Κι όμως, ο αιγιαλός δεν είναι ιδιωτικό ακίνητο και δεν θα έπρεπε να μετατρέπεται σε επιχειρηματικό "φιλέτο".

Ο τουρισμός δεν μπορεί να καταπνίγει τους κατοίκους

Η υπερβολική τουριστικοποίηση των παραλιών –ιδίως σε περιοχές όπως η Αττική, η Μύκονος, η Πάρος και άλλα "κορεσμένα" νησιά– οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό των ίδιων των Ελλήνων πολιτών. Πώς γίνεται ο κάτοικος της Αθήνας, που ζει και εργάζεται όλο τον χρόνο σε έναν επιβαρυμένο αστικό ιστό, να μην μπορεί να απολαύσει ούτε ένα μπάνιο σε κοντινή ακτή χωρίς να πληρώσει ακριβά;

Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό: πρόκειται για δικαίωμα. Δεν ζητούν όλοι "πριβέ" εμπειρίες, service ξαπλώστρας και κοκτέιλ στα 20 ευρώ. Ζητούν μια ελεύθερη, καθαρή παραλία για να βάλουν την πετσέτα τους, να κολυμπήσουν με τα παιδιά τους και να νιώσουν πως αυτός ο τόπος τους ανήκει.

Τι πρέπει να γίνει: Μια νέα προσέγγιση στη διαχείριση του αιγιαλού

Η σημερινή κατάσταση απαιτεί πολιτική παρέμβαση. Δεν είναι απλώς θέμα τουριστικής πολιτικής ή ελέγχου της αυθαιρεσίας. Είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, συνταγματικής τάξης και περιβαλλοντικής προστασίας.

Κατάργηση ή αναθεώρηση του νόμου 398/1970, με σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο που προστατεύει την ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες.

Υποχρεωτικό ποσοστό ελεύθερης ζώνης (τουλάχιστον 50%) σε κάθε οργανωμένη παραλία, χωρίς χρέωση εισόδου.

Αυστηροί έλεγχοι για αυθαίρετες καταλήψεις παραλίας από επιχειρηματίες.

Προστασία των φυσικών χαρακτηριστικών των παραλιών, με περιορισμό της τσιμεντοποίησης και της μαζικής επέμβασης στο τοπίο.

Η θάλασσα είναι δημόσιο αγαθό – όχι εμπόρευμα

Οι Έλληνες πολίτες δεν είναι πελάτες στον ίδιο τους τον τόπο. Η θάλασσα και οι παραλίες ανήκουν σε όλους – και πρωτίστως στους ανθρώπους που ζουν εδώ, εργάζονται εδώ, φορολογούνται εδώ. Το ζήτημα δεν είναι μόνο οικονομικό. Είναι θεσμικό, ηθικό και πολιτισμικό.

Η διεκδίκηση της ελεύθερης πρόσβασης στις παραλίες δεν είναι ιδιοτροπία – είναι υπεράσπιση του δημόσιου χώρου, της δημοκρατίας και του δικαιώματος σε αξιοπρεπή καθημερινότητα.