Τραγωδία στα Τέμπη: Πώς η ΕΡΓΟΣΕ Kάλυψε την αδιαφορία της Kυβέρνησης

 

Την ώρα που στα Τέμπη μάζευαν συντρίμμια, ανθρώπινα μέλη και αποκαΐδια από τη μοιραία σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών, στο γραφείο της ΕΡΓΟΣΕ συνεδρίαζαν υπηρεσιακοί παράγοντες για να υπογράψουν την έβδομη κατά σειρά παράταση της σύμβασης 717 – του έργου που, αν είχε υλοποιηθεί εγκαίρως, θα είχε αποτρέψει την τραγωδία.

Δύο ημέρες μετά το δυστύχημα, στις 2 Μαρτίου 2023, η ΕΡΓΟΣΕ ενέκρινε την «παράταση εκτέλεσης του έργου έως τον Σεπτέμβριο του 2023». Μόνο που αυτή η απόφαση δεν ήταν διοικητική ρουτίνα· ήταν η απόδειξη μιας συστηματικής αδιαφορίας και ενός διαχρονικού κουκουλώματος που ξεπερνά τις ευθύνες προσώπων και αγγίζει το ίδιο το κράτος.

Η εφημερίδα δημοκρατία έφερε στο φως τα επίσημα έγγραφα που αποκαλύπτουν ότι η Κοινοπραξία Τομή ΑΒΕΤΕ – Alstom Transport, ανάδοχος του έργου, είχε αποστείλει στις 17 Φεβρουαρίου 2023, έντεκα ημέρες πριν το δυστύχημα, επιστολή προς την ΕΡΓΟΣΕ ζητώντας παράταση της προθεσμίας περαίωσης «άνευ ευθύνης της αναδόχου». Το αίτημα αφορούσε τη σύμβαση 717, δηλαδή το έργο «Ανάταξη και αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης – Τηλεδιοίκησης και αντικατάσταση 70 αλλαγών τροχιάς» στον σιδηροδρομικό άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας.

Ήταν το έργο που θα είχε επιτρέψει την πλήρη λειτουργία της Τηλεδιοίκησης και, κατ’ επέκταση, θα είχε αποτρέψει τη σύγκρουση στα Τέμπη.

Η επιστολή που προανήγγειλε το έγκλημα

Η επιστολή της κοινοπραξίας, με ημερομηνία 17/2/2023, περιγράφει καθαρά την καθυστέρηση στην εκτέλεση του έργου και ζητά νέα παράταση, χωρίς να αποδίδει ευθύνη στον ανάδοχο. Το αίτημα αυτό κατατέθηκε σε μια στιγμή όπου το υπουργείο Υποδομών και η ΕΡΓΟΣΕ γνώριζαν ότι η σύμβαση βρισκόταν ήδη σε στασιμότητα επί χρόνια.

Η κυβέρνηση δεν αντέδρασε, δεν παρενέβη, δεν επέβαλε καμία κύρωση. Έντεκα μέρες αργότερα, στις 28 Φεβρουαρίου, συνέβη η τραγωδία.

Δύο μέρες μετά, στις 2 Μαρτίου, η ΕΡΓΟΣΕ συνεδρίασε και ενέκρινε την 7η παράταση της σύμβασης, καλύπτοντας εκ των υστέρων το αίτημα του αναδόχου. Το έγγραφο της απόφασης είναι αποκαλυπτικό: στην πρώτη σελίδα λείπει η ακριβής ημερομηνία – αναγράφεται μόνο «…/03/2023». Στην τελευταία, ωστόσο, κάτω από τις υπογραφές των προϊσταμένων, υπάρχει καθαρά η ημερομηνία 2/3/2023.

Η υπογραφή αυτή, δύο μόλις ημέρες μετά την τραγωδία, στοιχειοθετεί όχι μόνο διοικητική πράξη, αλλά και συνειδητή προσπάθεια αποποίησης ευθυνών. Είναι το έγγραφο που «νομιμοποιεί» την παράταση ενός έργου το οποίο, αν είχε ολοκληρωθεί, θα είχε σώσει 57 ζωές.

Η υπόθεση της σύμβασης 717 είναι γνωστή εδώ και χρόνια ως το «σύμβολο της αδράνειας». Ένα έργο που υπογράφηκε το 2014, έλαβε επτά παρατάσεις, χωρίς να ολοκληρωθεί ποτέ, και κάθε φορά δικαιολογούνταν με αόριστες «τεχνικές δυσκολίες» ή «διοικητικές εκκρεμότητες». Το έργο αφορούσε τον εκσυγχρονισμό της σηματοδότησης και της τηλεδιοίκησης στον βασικό σιδηροδρομικό κορμό της χώρας. Αν λειτουργούσε, ο σταθμάρχης της Λάρισας δεν θα μπορούσε να δώσει λανθασμένη εντολή και οι δύο αμαξοστοιχίες δεν θα βρίσκονταν ποτέ στην ίδια γραμμή.

Η παράταση που υπογράφηκε μετά το δυστύχημα, και μάλιστα χωρίς πλήρη ημερομηνία στο επίσημο έγγραφο, φανερώνει τη σπουδή της ΕΡΓΟΣΕ να διασώσει την εικόνα της κυβέρνησης και του τότε υπουργού Υποδομών, Κώστα Καραμανλή. Την ώρα που ο τόπος της σύγκρουσης μπαζωνόταν και τα καμένα βαγόνια απομακρύνονταν, στο γραφείο της ΕΡΓΟΣΕ επιχειρούσαν να μπαζώσουν την αλήθεια.

Η πράξη αυτή ισοδυναμεί με «κουκούλωμα του κουκουλώματος». Αντί να κινηθεί η διαδικασία πειθαρχικού και ποινικού ελέγχου, επιλέχθηκε η διοικητική επιβράβευση της αδράνειας: μια ακόμη παράταση, μια ακόμη υπογραφή, ένα ακόμη χαρτί στο αρχείο. Η ίδια νοοτροπία που επί δεκαετίες μετατρέπει το κράτος σε συνενοχικό μηχανισμό απέναντι στις ίδιες του τις παραλείψεις.

Οι 57 ψυχές και η διαρκής ατιμωρησία

Από τη στιγμή που υπεγράφη αυτή η παράταση, έως τις 19 Σεπτεμβρίου 2023, η κοινοπραξία όφειλε να ολοκληρώσει τις εργασίες. Δεν έγινε απολύτως τίποτα. Οι σιδηρόδρομοι παραμένουν σε διάλυση, τα δρομολόγια διακόπτονται κάθε εβδομάδα και οι ίδιες καταγγελίες επαναλαμβάνονται: τρένα που εισέρχονται σε λάθος γραμμές, σηματοδότες που δεν λειτουργούν, ελλείψεις προσωπικού, και ένα δίκτυο που εξακολουθεί να λειτουργεί «με το μάτι».

Πρόσφατα, καταγράφηκε νέο περιστατικό στη διαδρομή Θεσσαλονίκη – Αθήνα, όπου δύο αμαξοστοιχίες κινήθηκαν στην ίδια γραμμή, ευτυχώς χωρίς τραγική κατάληξη. Οι συνδικαλιστές και οι τεχνικοί του ΟΣΕ επαναλαμβάνουν ότι το σύστημα τηλεδιοίκησης εξακολουθεί να μην λειτουργεί πλήρως, παρά τις δεσμεύσεις, παρά τις υποσχέσεις, παρά τα εκατομμύρια που έχουν ήδη δαπανηθεί.

Εν τω μεταξύ, οι οικογένειες των θυμάτων των Τεμπών συνεχίζουν τον αγώνα τους στα δικαστήρια, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αναζητώντας δικαίωση για ένα έγκλημα που όλοι γνωρίζουν, αλλά κανείς δεν ομολογεί. Το κράτος εξακολουθεί να ερευνά τον εαυτό του, και η πολιτική ευθύνη διαχέεται ανάμεσα σε επιτροπές, γραφεία και παρατάσεις.

Μια σύμβαση που έγινε σύμβολο συνενοχής

Η σύμβαση 717 ξεκίνησε ως τεχνικό έργο εκσυγχρονισμού και κατέληξε να συμβολίζει τη διαχρονική συνενοχή μεταξύ κράτους, εργολάβων και πολιτικής εξουσίας. Η εταιρική σύμπραξη Τομή ΑΒΕΤΕ – Alstom Transport λειτουργεί εδώ και χρόνια σε πλήρη συνεργασία με την ΕΡΓΟΣΕ, με αλλεπάλληλες τροποποιήσεις και παρατάσεις. Καμία υπηρεσία, κανένα υπουργείο, κανένα κοινοβουλευτικό όργανο δεν ζήτησε λογαριασμό για το γιατί ένα έργο ασφαλείας δεν έχει παραδοθεί μετά από εννέα χρόνια.

Η απόφαση της 2ας Μαρτίου 2023 αποδεικνύει ότι ο μηχανισμός κάλυψης λειτούργησε άμεσα και συντονισμένα. Η υπογραφή της παράτασης, μέσα στο πένθος και το χάος των ημερών, επιβεβαιώνει ότι η διοικητική μηχανή του κράτους δεν σταματά ούτε μπροστά στην τραγωδία – συνεχίζει να αυτοπροστατεύεται.

Από την αδράνεια πριν το δυστύχημα μέχρι τη συγκάλυψη μετά, ο κύκλος της ευθύνης παραμένει κλειστός και άθικτος. Και η τηλεδιοίκηση, που κάποτε υποσχόταν «σιδηροδρόμους ευρωπαϊκού επιπέδου», έχει μετατραπεί σε τεχνικό άλλοθι και πολιτικό μνημείο ντροπής.

Ένα χρόνο μετά, κανείς από τους υπεύθυνους της ΕΡΓΟΣΕ δεν έχει απολογηθεί δημόσια για την απόφαση της 7ης παράτασης. Ο τότε υπουργός Κώστας Καραμανλής επανεμφανίζεται στη δημόσια ζωή σαν να μην συνέβη τίποτα. Οι διαδοχικές ανακοινώσεις της κυβέρνησης περί «αναβάθμισης του σιδηροδρομικού δικτύου» δεν συνοδεύονται από κανένα αποδεικτικό αποτέλεσμα.

Η χώρα συνεχίζει να θρηνεί τους 57 νεκρούς, ενώ οι μηχανισμοί που τους οδήγησαν στον θάνατο συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά, με τις ίδιες υπογραφές, τις ίδιες παρατάσεις και την ίδια ατιμωρησία. Η υπόθεση των Τεμπών δεν είναι απλώς μια τραγωδία· είναι το καθρέφτισμα ενός κράτους που έχει μάθει να επιβιώνει κουκουλώνοντας τα εγκλήματά του.

Κάθε νέο έγγραφο που έρχεται στο φως αποδεικνύει πως το έγκλημα δεν ήταν ούτε τυχαίο ούτε μοιραίο. Ήταν προαναγγελθέν, καταγεγραμμένο, υπογεγραμμένο – και, δύο μέρες μετά, επικυρωμένο.