Το μυστήριο του άστρου της Βηθλεέμ και η επιστημονική του «ανάγνωση» – Πώς το εξηγεί η αστροφυσικός Φιόρη Μεταλληνού

 

Περισσότερο από δύο χιλιάδες χρόνια μετά τη γέννηση του Ιησού, το άστρο της Βηθλεέμ εξακολουθεί να προκαλεί ερωτήματα και να τροφοδοτεί τόσο τη θεολογική όσο και την επιστημονική συζήτηση.

Το υπέρλαμπρο ουράνιο σημάδι που, σύμφωνα με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, καθοδήγησε τους τρεις μάγους με τα δώρα στο ταξίδι τους προς τη Βηθλεέμ και στη σπηλιά που γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός, παραμένει ένα από τα πιο γοητευτικά μυστήρια της χριστιανικής παράδοσης. Ήταν άραγε ένα πραγματικό αστρονομικό φαινόμενο και, αν ναι, ποιο θα μπορούσε να ήταν;

Όπως τονίζει  η αστροφυσικός Φιόρη Μεταλληνού, «για να εξετάσουμε τις πιθανές αστρονομικές ερμηνείες του ουράνιου αντικειμένου που ονομάζουμε αστέρα της Βηθλεέμ, πρέπει αρχικά να προσδιορίσουμε τον χρόνο παρατήρησής του και στη συνέχεια να μελετήσουμε τις πηγές που τον περιγράφουν». Καθοριστικό ζήτημα αποτελεί η χρονολόγηση της γέννησης του Χριστού. 

«Η δημιουργία ημερολογίου με αφετηρία τη γέννηση του Ιησού προτάθηκε για πρώτη φορά τον 6ο αιώνα μ.Χ. και περιείχε ιστορικά και μαθηματικά λάθη», επισημαίνει η κα Μεταλληνού, υπενθυμίζοντας ότι «ακόμη και το έτος μηδέν απουσιάζει από το σύστημα χρονολόγησης». Σήμερα, η επιστημονική κοινότητα τοποθετεί τη γέννηση του θεανθρώπου μεταξύ του 7 και του 3 π.Χ., ένα χρονικό εύρος κομβικό για την αστρονομική έρευνα.

Παράλληλα, ξεκαθαρίζει ότι η 25η Δεκεμβρίου δεν προέκυψε από αστρονομικούς υπολογισμούς, αλλά καθιερώθηκε για να αντικαταστήσει τη λατρεία του Μίθρα και τη γιορτή της «γέννησης του αήττητου ήλιου», που συνδεόταν με το χειμερινό ηλιοστάσιο.

Οι γραπτές αναφορές για το άστρο, τονίζει η αστροφυσικός του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών περιορίζονται ουσιαστικά στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Εκεί, ο «αστέρας» περιγράφεται με δύο σαφή χαρακτηριστικά, «την κίνηση και τη στάση πάνω στην ουράνια σφαίρα». Όπως λέει χαρακτηριστικά, η κα Μεταλληνού  «το αστρονομικό αντικείμενο που αναζητούμε θα πρέπει να ικανοποιεί και τα δύο αυτά κριτήρια».

H αστροφυσικός Φιόρη Μεταλληνού

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η ταυτότητα των μάγων. «Οι μάγοι που παρατήρησαν τον αστέρα ήταν αστρονόμοι της εποχής, πολύ καλοί γνώστες των ουράνιων φαινομένων», σημειώνει η κα Μεταλληνού, προσθέτοντας ότι πιθανότατα επρόκειτο για αστρολόγους και ιερείς της ζωροαστρικής θρησκείας, με καταγωγή από την Περσία.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, οι διάττοντες αστέρες και οι βολίδες αποκλείονται, καθώς όπως εξηγεί η κα Μεταλληνού «ο χρόνος ζωής τους δεν υπερβαίνει τα μερικά δευτερόλεπτα και δεν θα μπορούσαν να είναι ορατοί καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού των μάγων. Ο κομήτης, αν και ισχυρός υποψήφιος λόγω της μεγάλης διάρκειας παρατήρησης, αντιμετωπίζει σοβαρό αντεπιχείρημα, καθώς στην αρχαιότητα θεωρούνταν προάγγελος πολέμων και καταστροφών.

Αντίστοιχα, οι λεγόμενοι «νέοι» αστέρες, nova ή supernova, δεν συμφωνούν με τη βιβλική περιγραφή, καθώς πρόκειται για απλανείς αστέρες που δεν παρουσιάζουν στάσεις στον ουρανό».

Η ερμηνεία που συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες αφορά τους πλανήτες. Όπως εξηγεί η κα Μεταλληνού, «οι αρχαίοι αστρονόμοι γνώριζαν με ακρίβεια τις κινήσεις των πλανητών και είχαν παρατηρήσει τις στάσεις και τις συνόδους τους. Οι πλανητικές σύνοδοι, ικανοποιούν πλήρως τα κριτήρια της κίνησης και της στάσης. Ήδη από τον 17ο αιώνα, ο Johannes Kepler είχε υπολογίσει ότι πραγματοποιήθηκε τριπλή σύνοδος του Δία και του Κρόνου το 7–6 π.Χ. στον αστερισμό των Ιχθύων, ενώ μεταγενέστεροι υπολογισμοί δείχνουν ότι το φαινόμενο αυτό επαναλήφθηκε και συνοδεύτηκε από την προσέγγιση του Άρη. Ένα τέτοιο φαινόμενο θα γοήτευε αναμφισβήτητα κάθε έμπειρο παρατηρητή της εποχής» επισημαίνει η κα Μεταλληνού.