ENA NEO Κιλελέρ γεννιέται σιωπηλά

 Από τις αρχές του 20ού αιώνα, ο Θεσσαλικός Κάμπος κουβαλά έναν διαρκή υπόγειο κραδασμό. Ήταν το 1908 όταν άρχισαν να συσσωρεύονται οι καταπιέσεις, οι άνισες συνθήκες, οι απειλές για την ίδια την επιβίωση των κολίγων. Κι όσο η οργή φούσκωνε, τόσο το έδαφος μετατρεπόταν σε ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί. Το πρώτο ρήγμα άνοιξε το 1909, στο συλλαλητήριο της Καρδίτσας. Λίγους μήνες αργότερα, στις αρχές του 1910, η ένταση είχε πλέον απλωθεί παντού, μέχρι που ένα Μάρτιο του Κιλελέρ χαράχτηκε για πάντα στην Ιστορία. Από τότε, η φωνή των αγροτών δεν σώπασε ποτέ.

Οι κινητοποιήσεις άλλαξαν μορφές, γενιές και στόχους. Στη μεταπολίτευση, τα τρακτέρ έκλειναν τους δρόμους· αργότερα, στην πρώτη οκταετία του ΠΑΣΟΚ, οι Αρχές συχνά «έλυναν» τα μπλόκα με πρακτικές που άφηναν τους παραγωγούς εξαντλημένους αλλά όχι άφωνους. Κι όμως, όσο κι αν ανέβαιναν οι τόνοι, σχεδόν πάντα υπήρχε κάποια διέξοδος, μια συμφωνία που αγόραζε χρόνο και απέτρεπε τη ρήξη. Σήμερα, αυτό το μοντέλο μοιάζει πια ξένο. Η αγροτική διαμαρτυρία δεν αφορά μόνο την τιμή του βαμβακιού ή το κόστος παραγωγής. Είναι μια μάχη με υπαρξιακό χαρακτήρα – όχι απλώς για το εισόδημα, αλλά για το ποιοι θα κατέχουν και θα καλλιεργούν τη γη.

Η γενιά που κράτησε ζωντανό τον αγροτικό κόσμο μετά τον πόλεμο αποχωρεί. Τα παιδιά που θα αναλάμβαναν τη σκυτάλη είναι λιγοστά και συχνά μακριά από τον κάμπο. Χωράφια μένουν νοικιασμένα, άλλα περνούν σε χέρια τρίτων. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, η ελληνική γη –η βάση της οικογενειακής ανεξαρτησίας, ο πυλώνας της οικονομικής αντοχής των νοικοκυριών– πωλείται συστηματικά σε ξένες εταιρίες και επενδυτικά σχήματα. Η διαδικασία αυτή δεν ξεκίνησε τώρα· είναι το αποτύπωμα μιας δεκαετίας Μνημονίων που διέβρωσαν τη σχέση των πολιτών με την ιδιοκτησία τους.

Αρχικά κατέρρευσαν τα αστικά ακίνητα: μειωμένα εισοδήματα, υψηλοί φόροι, δάνεια που βάραιναν χιλιάδες οικογένειες. Σήμερα, στο επίκεντρο βρίσκεται η γη. Με την περιφέρεια να αδειάζει και τους νέους να μετακινούνται σε πόλεις ή στο εξωτερικό, δημιουργήθηκε ένα λιμνάζον κενό. Από τη γενιά Χ ως τη γενιά Ζ, οι διάδοχοι σπανίζουν και έτσι ο αγροτικός πλούτος μένει εκτεθειμένος. Κι όπου υπάρχει κενό, κάποιος σπεύδει να το καλύψει: εταιρίες, funds, πολυεθνικά σχήματα που αγοράζουν εκτάσεις με ρυθμό παλαιότερα αδιανόητο.

Ο σημερινός «μεγαλοτσιφλικάς» δεν έχει πρόσωπο, ούτε κατοικεί δίπλα στο χωριό. Είναι ένας επενδυτικός όμιλος με έδρα στο εξωτερικό. Και με την ταχύτητα που συγκεντρώνεται η γη, ο πρωτογενής τομέας κινδυνεύει να μετατραπεί σε ολιγοπώλιο που θα καθορίζει πώς θα καλλιεργούμε, τι θα παράγουμε και –κυρίως– πόσο θα πληρώνουμε για να τραφούμε.

Κι όμως, για πολλές δεκαετίες, η ελληνική οικογένεια ακολούθησε μια διαφορετική πορεία. Ήταν μια οικονομική μονάδα που στηριζόταν τόσο στη μισθωτή εργασία όσο και στην ιδιοκτησία: σπίτι, χωράφι, λίγη γη. Αυτό το μικρό «κεφάλαιο» λειτουργούσε ως δίχτυ ασφαλείας, ως σιγουριά. Σήμερα, όμως, αυτό το πλεονέκτημα χάνεται. Η αποψίλωση της περιουσίας αφήνει τα νοικοκυριά ευάλωτα και επαναφέρει ένα γνώριμο, ιστορικό αίσθημα: ότι ένας νέος κύκλος αδικίας ξαναρχίζει.

Μόνο που τώρα, ο αντίπαλος δεν είναι ο γείτονας τσιφλικάς. Είναι τα απρόσωπα χρηματοπιστωτικά κέντρα, τα διεθνή «γεράκια» που βλέπουν τη γη όχι ως πατρίδα, αλλά ως απόδοση. Κι αυτή ακριβώς η αντίθεση είναι που κάνει πολλούς να μιλούν για ένα νέο Κιλελέρ – όχι με τις ίδιες εικόνες, αλλά με την ίδια αγωνία: ποιος θα κρατήσει τη γη του και ποιος θα μείνει απλός θεατής καθώς ο κάμπος αλλάζει χέρια.

Δεν είναι μόνο ο ΟΠΕΚΕΠΕ

Οι ενισχύσεις που θα έπρεπε να έχουν καταβληθεί στο τέλος Οκτωβρίου καθυστέρησαν έναν μήνα λόγω της κατάρρευσης του συστήματος πληρωμών του ΟΠΕΚΕΠΕ. Την Παρασκευή κατατέθηκαν στους λογαριασμούς των αγροτών, αλλά όπως καταγγέλλουν οι εκπρόσωποι τους σε αρκετές περιπτώσεις είναι μειωμένες. 

Η δυσαρέσκεια των αγροτών πυροδοτείται από τις “λαμογιές του ΟΠΕΚΕΠΕ”, ωστόσο έχει βαθύτερα αίτια. Όπως ανέφερε σε δηλώσεις του ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Καρδίτσας, Κώστας Τζέλλας, κατηγορώντας την κυβέρνηση: «Οργανωμένα δίνουμε αγώνα επιβίωσης ενάντια, όχι μόνο στην απληρωσιά, αλλά και ενάντια στο τεράστιο κόστος παραγωγής, τις χαμηλές τιμές που αγοράζουν τα προϊόντα μας οι εμποροβιομήχανοι, τις ανύπαρκτες υποδομές».

Η αύξηση του κόστους παραγωγής-ενέργειας, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, σπόροι – σε συνδυασμό με την κατάρρευση των τιμών βασικών προϊόντων και τις καθυστερήσεις στην καταβολή των ενισχύσεων, καθιστούν ασύμφορη την παραγωγή για έναν σημαντικό αριθμό παραγωγών.

Η κυβέρνηση ακόμη και τώρα εστιάζει στην καταβολή των ενισχύσεων και υποστηρίζει ότι στο τέλος οι έντιμοι παραγωγοί θα εισπράξουν περισσότερα χρήματα. Επιχειρεί με την υπόσχεση των δισ. όταν ξεκαθαρίσει η κατάσταση να εξαγοράσει την ανοχή τους. Οι εκπρόσωποι των αγροτών όμως, όπως και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα είναι βαθύτερο και οφείλεται στην απουσία συγκροτημένης πολιτικής στήριξης συνολικά της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής. 

Τα δισεκατομμύρια που μοίρασε στα λόγια ο Κυριάκος Μητσοτάκης με το κυριακάτικο μήνυμα του δεν έπεισαν τους αγρότες, ενώ και η αστυνομική βία δεν τους εμπόδισε από το να στήσουν τα πρώτα μπλόκα.

Η κυβέρνηση υποτίμησε το κλίμα, δεν αφουγκράστηκε την έντονη δυσαρέσκεια μεταξύ των παραγωγών και την οργή που έχει προκαλέσει το σκάνδαλο του ΟΕΠΕΚΕΠΕ, σε συνδυασμό με το πρόβλημα επιβίωσης σημαντικής κατηγορίας και τώρα είναι αντιμέτωπη με τα μπλόκα των αγροτών. Οι κινητοποιήσεις στο ξέσπασμα τους έχουν μεγαλύτερη μαζικότητα και δυναμισμό από ότι ανέμενε. Οι αγρότες έχουν και την συμπάθεια της κοινής γνώμης αυτή την φορά. Το αγροτικό τείνει να εξελιχθεί σε κεντρικό πολιτικό ζήτημα και η κυβέρνηση κινδυνεύει να χάσει οριστικά (εάν δεν έχει χάσει ήδη) μία σημαντική κατηγορία, που της έδωσε το 41% και τώρα σταδιακά καταλαβαίνει τι έκανε.

Η χθεσινή πρώτη ημέρα των κινητοποιήσεων σημαδεύτηκε από ένταση και συμπλοκές, χρήση χημικών, μικροτραυματισμούς και συλλήψεις. Σήμερα Δευτέρα, οι αγρότες έφτασαν μέχρι τα διόδια των Μαλγάρων, κλείνοντας τα διόδια. Από χτες παραμένουν κλειστές η εθνική οδός Αθηνών-Θεσσαλονίκης στη Νίκαια Λάρισας και ο αυτοκινητόδρομος Ε65 από την Καρδίτσα.