Παρλάπιπας: Επικοινωνιακή νίκη της τρομοκρατίας

Δευτέρα 6 Απριλίου 2015

Επικοινωνιακή νίκη της τρομοκρατίας

του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*

Η τρομοκρατία έχει εγκατασταθεί στη ζωή μας για τα καλά από την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και μετά. Φυσικά η τρομοκρατία προϋπήρχε του 2001 αποτελώντας αναπόσπαστο μέρος κάθε
πολέμου, κάθε σύγκρουσης και κάθε βίαιης συμπεριφοράς πολύ πριν την εμφάνιση του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ως τρομοκρατία ορίζεται... η χρήση προσχεδιασμένων βίαιων ενεργειών (ή η απειλή χρήσης τους) που στοχεύει κυρίως μη μάχιμους στόχους, απειλώντας την ασφάλειά τους, με σκοπό να δημιουργηθεί φόβος και ανασφάλεια ώστε να διευκολυνθεί η επίτευξη ενός πολιτικού, θρησκευτικού ή ιδεολογικού σκοπού. Βέβαια οι έννοιες του τρομοκράτη και της τρομοκρατικής ενέργειας είναι αμφιλεγόμενες και χρησιμοποιούνται κατά κόρο για να χαρακτηρίσουν τις αντίπαλες παρατάξεις. Σύνηθες το φαινόμενο, οι πρώην τρομοκράτες να μεταλλάσσονται σε συστημικές δυνάμεις και σε αναγνωρισμένα καθεστώτα. Σκοπός του σύντομου αυτού κειμένου δεν είναι να προσδιορίσει την έννοια της τρομοκρατίας ούτε να ομαδοποιήσει τις αποκαλούμενες σήμερα τρομοκρατικές οργανώσεις. Για τις δυτικές (αλλά και ασιατικές) κοινωνίες, σήμερα η απειλή της τρομοκρατίας προέρχεται κυρίως από τις εξτρεμιστικές ισλαμιστικές οργανώσεις που στο όνομα της θρησκευτικής πίστης έχουν εξαπολύσει σειρά βίαιων ενεργειών στρεφομένων κυρίως κατά μη στρατιωτικών στόχων παγκοσμίως. Στόχος αυτών των πράξεων, όπως προαναφέραμε, είναι η δημιουργία κλίματος ανασφάλειας και φόβου που θα επηρεάσει την ψυχολογία του στόχου και θα τον οδηγήσει σε ανασφάλεια, σε ψυχολογικό κλονισμό, σε σταδιακή απροθυμία αντίστασης και στην τελική παράδοση. Ένας από τους πρώτους στόχους των τρομοκρατών είναι η προβολή τους μέσω των ΜΜΕ, δηλαδή η επικοινωνιακή τους προβολή. Με στρατιωτικούς όρους αναφερόμαστε σε ενέργειες πληροφοριακού πολέμου (information warfare) που εστιάζεται στις ψυχολογικές επιχειρήσεις (psychological operations) χρησιμοποιώντας όλο το φάσμα των ΜΜΕ.

Σε αυτόν ακριβώς τον τομέα οι εξτρεμιστές ισλαμιστές τρομοκράτες έχουν καταγάγει σημαντικές επιτυχίες μέσω ενός καλοσχεδιασμένου σχεδίου και επαγγελματικής εφαρμογής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρόσφατο αεροπορικό δυστύχημα στις Άλπεις. Ενώ ακόμη δεν είχε εντοπιστεί η ακριβής θέση της συντριβής, τα ΜΜΕ ανέφεραν την τρομοκρατική εκδοχή ως ένα πιθανό ενδεχόμενο. Δυστυχώς, η προβολή μια τρομοκρατικής ενέργειας αποσπά μεγαλύτερη τηλεθέαση και δημιουργεί μεγαλύτερο κλονισμό από ένα τραγικό δυστύχημα. Το μειονέκτημα αυτό της επικοινωνιακής υπερβολής και συχνά μονοδιάστατης προβολής γεγονότων των ευημερουσών αλλά συνάμα ανασφαλών δυτικών κοινωνιών, το γνωρίζουν και το εκμεταλλεύονται κατάλληλα οι τρομοκράτες Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εξτρεμιστικές ισλαμιστικές οργανώσεις προσπάθησαν άμεσα να εκμεταλλευθούν επικοινωνιακά το γεγονός παρουσιάζοντας τον αυτόχειρα ως «μάρτυρα» τους και προσδίδοντας θρησκευτικά κίνητρα στην ανεξήγητη και αυτοκτονική πράξη του, καίτοι από τις πρώτες ενδείξεις δεν διαφαίνεται μια τέτοια σύνδεση και μάλλον δεν θα αποδειχθεί και στο μέλλον.

Η αναφορά των ΜΜΕ σε ενδεχόμενη τρομοκρατική ενέργεια, άρα και ο αντίστοιχος φόβος, ακολουθούν κάθε τραγικό γεγονός που σημαδεύει την καθημερινότητα μας, αποδίδοντας μια υπερβολική και ανύπαρκτη δύναμη και διάσταση στους κάθε είδους τρομοκράτες. Ακόμη και η αποκάλυψη των πραγματικών αιτίων της καταστροφής δεν είναι πάντα αρκετή και θεωρείται ως μια προσπάθεια συγκάλυψης των «πραγματικών» αιτίων (τρομοκρατίας) από τις αρχές. Βέβαια, η υπερπροβολή των τρομοκρατικών ενεργειών εγείρει εικασίες και για άλλα κίνητρα που αποδίδονται πολλάκις και στους κάθε είδους αντίπαλους της τρομοκρατίας.

Αναμφισβήτητα όμως, οι εξτρεμιστές έχουν πετύχει ένα από τους βασικούς τους στόχους: να σκορπίσουν τον τρόμο στις «παρηκμασμένες» δυτικές κοινωνίες οι οποίες, συνειδητά ή ασυνείδητα, σε κάθε πράξη βίας ή καταστροφής, αναζητούν άμεσα την απάντηση σε τρομοκρατική ενέργεια. Αυτή όμως είναι και η μεγαλύτερη επιτυχία των τρομοκρατών καθόσον έχουν πετύχει να τρομοκρατήσουν τους αντιπάλους τους και -ως γνωστόν- ο φόβος είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Η αντιμετώπιση αυτού του υπαρκτού προβλήματος όμως δεν επιτυγχάνεται με κατασταλτικά μέτρα. Αντιθέτως, προϋποθέτει την ευρύτερη θωράκιση των κοινωνιών μας σε σωστές βάσεις αξιών, αντιλήψεων και πληροφόρησης.

“Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου”