Η διαδικασία αναζήτησης κοινού εδάφους για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και η σύνταξη ενός συνυποσχετικού, μπαίνει στον πάγο, καθώς οι συνομιλίες μεταξύ του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών, Γεραπετρίτη, και του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, Φιντάν, δεν απέφεραν καρπούς. Η ελληνική κυβέρνηση, σε αυτή την περίοδο, φαίνεται να επιλέγει μια πιο συντηρητική, βήμα προς βήμα προσέγγιση με στόχο να διατηρηθεί η ηρεμία και να μην αναστατωθούν οι ήδη εύθραυστες ισορροπίες στην περιοχή.
Η κατάσταση, όμως, είναι περίπλοκη, καθώς η Τουρκία, και μέσω των καθημερινών ενεργειών της στο πεδίο, δείχνει να εκλαμβάνει την ελληνική ψυχραιμία και την προσέγγιση με χαμηλούς τόνους ως αυτοπεριορισμό της Ελλάδας στην άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Πρόκειται για μια θέση που καμία ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να αποδεχτεί, αφού η διατήρηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων είναι αδιαπραγμάτευτη. Αυτό καθιστά ακόμα πιο δύσκολο το έργο της ελληνικής διπλωματίας, καθώς προσπαθεί να βρει εξαιρετικά λεπτές ισορροπίες σε ένα ιδιαίτερα δύσκολο και ρευστό διεθνές περιβάλλον. Οι εξελίξεις στην περιοχή γίνονται ακόμα πιο αβέβαιες λόγω της απρόβλεπτης πολιτικής που ακολουθεί ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ.
Για την Τουρκία, η πρώτη και πιο σημαντική προτεραιότητα είναι η αποκατάσταση μιας λειτουργικής σχέσης με την αμερικανική κυβέρνηση, προκειμένου να εξασφαλίσει την αναγνώριση του περιφερειακού της ρόλου και να διατηρηθεί ένας «χρήσιμος» σύμμαχος για την Ουάσινγκτον. Αντίστοιχα, η Τουρκία επιδιώκει να προχωρήσει στην επίτευξη των δικών της στρατηγικών στόχων, που αφορούν περιοχές όπως η Συρία, η Μέση Ανατολή, ο Καύκασος, η οικονομία και η αμυντική της βιομηχανία.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, όμως, έχει προκαλέσει αναστάτωση στην περιοχή με τις ανατρεπτικές προτάσεις του για τη μετατροπή της Γάζας σε τουριστικό θέρετρο και την εκπατρισμένη μεταφορά των Παλαιστινίων, μια εξέλιξη που έχει φέρει την Τουρκία σε δύσκολη θέση. Αν και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν αντέτεινε ευθέως την αμερικανική πρόταση, περιορίστηκε σε μια προσεκτική αποδοκιμασία της, αποφεύγοντας να ακολουθήσει τη σφοδρή ρητορική που χρησιμοποιούσε στο παρελθόν για λιγότερο αμφιλεγόμενες δηλώσεις ή προτάσεις σχετικά με το Παλαιστινιακό. Η Αγκυρα επιθυμεί να αποφύγει μια άμεση σύγκρουση με τον Τραμπ στην αρχή της θητείας του, αλλά ο Ερντογάν, που εμφανίζεται ως ο «προστάτης» των Παλαιστινίων και των μουσουλμάνων παγκοσμίως, δεν μπορεί για πολύ καιρό να παραμείνει σιωπηλός ή να κρυφτεί πίσω από τις κλειστές πόρτες του Προεδρικού Μεγάρου.
Η υποστήριξη του Τραμπ στο Ισραήλ, και η απειλή για «κόλαση» αν η Γάζα δεν απελευθερώσει όλους τους ομήρους, προκαλεί εύλογες ανησυχίες στην Αγκυρα, ιδιαίτερα μετά την έντονη αντίθεση της Τουρκίας με το Ισραήλ και τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου τα τελευταία 18 μήνες. Αλλά ενώ οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ αντιμετωπίζουν αυτά τα κρίσιμα διλήμματα, η Άγκυρα δεν έχει λάβει ακόμη σαφή ένδειξη για το εάν ο Τραμπ σκοπεύει να εγκαταλείψει τους Κούρδους στη Συρία. Αυτή η αβεβαιότητα αναφορικά με τις προθέσεις της αμερικανικής κυβέρνησης καθιστά τον Ερντογάν απρόθυμο να εμβαθύνει τις προσπάθειες για την προώθηση λύσεων στα Ελληνοτουρκικά, τουλάχιστον για την παρούσα φάση.
Η Τουρκία συνεχίζει να ακολουθεί την τακτική της αποφυγής επικίνδυνης κλιμάκωσης στην περιοχή, παραμένοντας προσηλωμένη στην καταγραφή και ενίσχυση των διεκδικήσεών της απέναντι στην Ελλάδα, χωρίς να μεταβάλλει τις θέσεις της. Σύμφωνα με ανώτερη διπλωματική πηγή, η Τουρκία φαίνεται να εφαρμόζει μια τακτική «σκύλου που μαρκάρει την περιοχή του», με τις τελευταίες ενέργειές της, όπως η παρενόχληση των ιταλικών ερευνητικών σκαφών και η αποστολή τουρκικής κορβέτας βορείως της Κρήτης, να ενισχύουν αυτήν την εικόνα. Η Άγκυρα, διατηρώντας μια προσεκτική στάση και αποφεύγοντας μέχρι στιγμής την κλιμάκωση, στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα ότι δεν θα ανεχτεί «τετελεσμένα», όπως τα χαρακτηρίζει, στην άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, ακόμα και στις περιοχές βορείως της Κρήτης και ανατολικά του 25ου μεσημβρινού.
Η Αθήνα εκτιμά ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν περιθώρια για πρόοδο στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, καθώς οι συναντήσεις των Υπουργών Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν δεν απέφεραν συγκεκριμένα αποτελέσματα. Οι δύο πλευρές δεν έχουν καταλήξει καν σε συμφωνία για το εύρος της συζήτησης, καθώς η Ελλάδα επιμένει να συζητήσει μία μόνο διαφορά, ενώ η Τουρκία επιθυμεί να θέσει ένα ευρύτερο πακέτο θεμάτων, που περιλαμβάνει ακόμα και την «τουρκική μειονότητα».
Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η κατάσταση δεν είναι απολύτως αρνητική, καθώς τα τελευταία δύο χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα προς την αποφυγή εντάσεων, όπως η μείωση των παραβιάσεων και υπερπτήσεων, η ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων, η αύξηση του τουρισμού και η συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης. Ωστόσο, η «χαμηλή πολιτική» αυτή περιλαμβάνει και προκλήσεις, όπως την αποστολή της τουρκικής κορβέτας βορείως της Κρήτης και την παρενόχληση των ιταλικών ερευνητικών σκαφών, γεγονός που δημιουργεί ανησυχίες για το μέλλον των ερευνών και για το τι μπορεί να συμβεί αν αυτές επεκταθούν στην ελληνική ΑΟΖ, την οποία η Τουρκία δεν αναγνωρίζει.
Στην περίπτωση που η Τουρκία επιχειρήσει να διαταράξει τις έρευνες εντός της ελληνικής ΑΟΖ, η Ελλάδα καλείται να ανταποκριθεί με προσεκτικό τρόπο, αποφεύγοντας την κλιμάκωση της έντασης. Στο πλαίσιο αυτό, ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, συζήτησε με τον Χακάν Φιντάν για το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης GSI, τονίζοντας την ανάγκη να ακολουθηθεί ο δρόμος του Διεθνούς Δικαίου, χωρίς όμως να υπάρξουν πρακτικά βήματα για την προώθηση των ερευνών χωρίς τον κίνδυνο πρόκλησης κρίσης. Η κατάσταση παραμένει ρευστή και η Ελλάδα παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις, καθώς η ανάγκη για διατήρηση της σταθερότητας στην περιοχή είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Η Αθήνα ξεκαθαρίζει με κάθε ευκαιρία ότι οι έρευνες στην περιοχή θα συνεχιστούν κανονικά, παρά τις τουρκικές προκλήσεις και τις συνεχιζόμενες διπλωματικές εντάσεις. Ωστόσο, υπάρχουν εκκρεμότητες στο πεδίο των Θαλασσίων Πάρκων και του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ), για τον οποίο η Ελλάδα αναμένεται να λάβει καταδικαστική απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο λόγω καθυστέρησης στην υποβολή του. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, δήλωσε ότι η κατάθεση των σχεδίων θα γίνει σύντομα, ενώ διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η καθυστέρηση οφείλεται σε τεχνικές επεξεργασίες και όχι σε αμέλεια του Υπουργείου Εξωτερικών.
Ο ΘΧΣ δεν προσφέρει κυριαρχία στην Ελλάδα, αλλά καταγράφει και επιβεβαιώνει την κυριαρχία της χώρας σε νησιά, νησίδες και θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο. Αυτή η κίνηση έρχεται σε αντίθεση με τις τουρκικές διεκδικήσεις, οι οποίες συνδέονται με την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας και την προώθηση της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών» και της «Γαλάζιας Πατρίδας». Ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα είναι η ηλεκτρική διασύνδεση στην περιοχή, καθώς τα επόμενα χρόνια αναμένονται μεγάλα διεθνή έργα που θα αφορούν την πόντιση καλωδίων για τηλεπικοινωνίες και δεδομένα. Η Τουρκία επιδιώκει να διατηρήσει επιρροή στην περιοχή, η οποία όμως είναι κρίσιμη για την Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Παρά τη σημασία αυτών των έργων, η Τουρκία αρνείται να αναγνωρίσει τις ελληνικές θαλάσσιες ζώνες και επιδιώκει να επηρεάσει τις αποφάσεις για την περιοχή.
Ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι το Κυπριακό. Η Τουρκία παραμένει σταθερή στη θέση της, αντιμετωπίζοντας το Κυπριακό ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας και στρατηγικής, και όχι ως δικοινοτική διαφορά. Η τουρκική θέση για τη λύση των δύο κρατών παραμένει, με στόχο είτε να επιτύχει μια λύση που θα της δίνει επιρροή και έλεγχο στην Κυπριακή Δημοκρατία, ανατρέποντας τις αποφάσεις του ΟΗΕ, είτε να οδηγήσει την κατάσταση σε αδιέξοδο, προκειμένου να απαιτήσει την αναγνώριση του ψευδοκράτους και την άρση της απομόνωσης του. Η συνάντηση της Ρόζμαρι ντι Κάρλο του ΟΗΕ με την τουρκική ηγεσία ενίσχυσε αυτή τη θέση, με την Τουρκία να επιμένει στην αναγνώριση της «κυριαρχικής ισότητας» του ψευδοκράτους και την άρση των περιορισμών στις διεθνείς επαφές με την τουρκοκυπριακή ηγεσία. Το θέμα της αναγνώρισης της κυριαρχίας του ψευδοκράτους παραμένει κεντρικό για την Τουρκία και συνεχώς επηρεάζει τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό.
Η Τουρκία, προσπαθώντας να χειριστεί το Κυπριακό και τις σχέσεις της με την Ε.Ε., φαίνεται να επιδιώκει τη δημιουργία ενός ελεγχόμενου αδιεξόδου, το οποίο θα της επιτρέψει να αποφύγει τις συνέπειες που προκύπτουν από την κατάσταση αυτή. Ειδικότερα, το Κυπριακό παραμένει εμπόδιο στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε., ενώ παράλληλα η Τουρκία επιθυμεί να εδραιώσει τη θέση της στο ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα. Η συμμετοχή της στην Πυραυλική Ασπίδα και η ανάπτυξη της αμυντικής της βιομηχανίας είναι μέρος των στρατηγικών της στόχων, καθώς και η είσοδός της στην αγορά ευρωπαϊκών εξοπλισμών. Ωστόσο, οι εξελίξεις στην περιοχή καθιστούν την ενσωμάτωσή της σε αυτό το σύστημα εξαιρετικά δύσκολη και προβληματική, δεδομένων των εσωτερικών και εξωτερικών εντάσεων που διαρκώς αναφύονται.
Ταυτόχρονα, η Τουρκία αντιδρά έντονα στην ενίσχυση της αμυντικής ισχύος της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην προώθηση στρατιωτικών σχέσεων με τις ΗΠΑ. Οι τουρκικές αρχές, τόσο στην Άγκυρα όσο και στην κατεχόμενη Κύπρο, θεωρούν ότι η ενίσχυση αυτών των σχέσεων παραβιάζει τις Συνθήκες Εγγυήσεως και Συμμαχίας, τις οποίες θεωρούν θεμελιώδεις για την ασφάλεια και την ισχύ της Τουρκίας στην περιοχή. Η Τουρκία προσπαθεί να αποτρέψει την ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας της Κύπρου, αντιδρώντας στην αναβάθμιση του γεωπολιτικού της ρόλου, ο οποίος ενισχύεται λόγω της στρατηγικής σημασίας της Κύπρου, ιδιαίτερα σε σχέση με την κατάσταση στη Μέση Ανατολή.
Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα που ενδέχεται να πυροδοτήσει νέες εντάσεις είναι η απόφαση της Κύπρου να ξεκινήσει γεωτρήσεις στα τεμάχια 5 και 6 της κυπριακής ΑΟΖ. Η Τουρκία έχει επανειλημμένα εκφράσει την αντίθεσή της στις γεωτρήσεις στην περιοχή, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζουν τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων και τα συμφέροντα της Τουρκίας. Αν οι συνομιλίες για το Κυπριακό αποτύχουν και οι γεωτρήσεις προχωρήσουν, αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε «επιθετικές ενέργειες» εκ μέρους της Τουρκίας, κυρίως σε απόπειρες να εμποδίσει την εξερεύνηση και τις γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Ωστόσο, η Τουρκία δύσκολα θα στραφεί εναντίον αμερικανικών συμφερόντων, όπως αυτά της ExxonMobil, η οποία εμπλέκεται στις γεωτρήσεις στην περιοχή, καθώς η Τουρκία δεν επιθυμεί να έρθει σε άμεση σύγκρουση με τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα λόγω των στρατηγικών συμφερόντων στην περιοχή. Παρ’ όλα αυτά, η Τουρκία δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να συνεχίσει τις προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε νέες εντάσεις με την Ελλάδα και την Ε.Ε., δεδομένης της στρατηγικής σημασίας της περιοχής και των διεθνών αντιδράσεων στις τουρκικές κινήσεις.
Είναι σαφές ότι η Τουρκία προσπαθεί να διατηρήσει τη γεωπολιτική της επιρροή στην περιοχή, ενώ παράλληλα επιχειρεί να περιορίσει την επιρροή της Κύπρου και της Ελλάδας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, μέσω της αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων τους. Η κατάσταση παραμένει τεταμένη και οι επόμενες εξελίξεις στο Κυπριακό και στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση των σχέσεων Τουρκίας-Ε.Ε. και Τουρκίας-ΗΠΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου