Στο επίκεντρο έντονης κριτικής βρίσκεται η Ελλάδα, καθώς η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) την έχει θέσει υπό διερεύνηση για φερόμενες παραβιάσεις δικαιωμάτων μεταναστών και προσφύγων. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico, οι ενδείξεις που έχουν συγκεντρωθεί από την Frontex καταδεικνύουν πιθανές επαναπροωθήσεις και γενικότερες παραβιάσεις της διεθνούς και ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η υπόθεση φαίνεται να έχει πάρει διαστάσεις, καθώς τίθεται πλέον και ζήτημα πολιτικής ευθύνης με αίτημα για επίσημη παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η έκθεση της Frontex βασίζεται σε στοιχεία που έχουν προκύψει από εσωτερικές αναφορές, καταγραφές επιχειρήσεων και μαρτυρίες που έχουν συλλεγεί στο πεδίο, και φέρεται να περιγράφει ένα μοτίβο συστηματικών επαναπροωθήσεων μεταναστών από ελληνικά εδάφη προς την Τουρκία, ενέργειες που απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο. Οι εν λόγω πρακτικές, εφόσον επιβεβαιωθούν, συνιστούν σοβαρή παραβίαση του ανθρωπιστικού δικαίου και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Frontex, η οποία έχει ήδη βρεθεί στο παρελθόν στο επίκεντρο αντιπαραθέσεων για την ανοχή ή την αδυναμία ελέγχου τέτοιων περιστατικών, εμφανίζεται αυτή τη φορά να έχει αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση και την καταγραφή των καταγγελιών. Η υπηρεσία, πέρα από την έρευνα που διεξάγει, φέρεται να ασκεί πίεση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε να αναλάβει θεσμική δράση, είτε με τη μορφή ελέγχων είτε με την ενεργοποίηση μηχανισμών εποπτείας για κράτη-μέλη που δεν συμμορφώνονται με τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες.
Το Politico υπογραμμίζει ότι η πίεση προς την Κομισιόν εντείνεται, καθώς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεσμικοί φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζητούν να μπει τέλος στην ατιμωρησία και να διασφαλιστεί η πλήρης λογοδοσία των κρατών-μελών όταν πρόκειται για παραβιάσεις δικαιωμάτων. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, απορρίπτει τις κατηγορίες και δηλώνει πως η φύλαξη των συνόρων γίνεται με σεβασμό στο δίκαιο, επιμένοντας ότι λειτουργεί εντός των πλαισίων του διεθνούς και ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου.
Ωστόσο, οι εξελίξεις αυτές πυροδοτούν νέο γύρο συζητήσεων στις Βρυξέλλες σχετικά με την αναθεώρηση των αρμοδιοτήτων της Frontex, την ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια στις επιχειρήσεις φύλαξης συνόρων και, κυρίως, την επανεξέταση της πολιτικής της ΕΕ στο μεταναστευτικό. Οι πολιτικές ισορροπίες γύρω από το θέμα είναι λεπτές, καθώς αρκετά κράτη-μέλη αντιμετωπίζουν παρόμοιες κατηγορίες ή εκφράζουν αντιρρήσεις για την ανάμειξη των ευρωπαϊκών οργάνων σε εθνικά ζητήματα ασφάλειας.
Η υπόθεση συνεχίζει να εξελίσσεται, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καλείται να αποδείξει εμπράκτως τον ρόλο της ως εγγυητής των δικαιωμάτων και των ευρωπαϊκών αξιών, ενώ παράλληλα η Frontex επιδιώκει να αποκαταστήσει το κύρος της μέσω της αυστηρότερης παρακολούθησης των κρατών-μελών και της ενίσχυσης των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, γνωστή ως Frontex, εκφράζει εντονότατη δυσαρέσκεια απέναντι στην Ελλάδα για τις καταγγελλόμενες συνεχείς επαναπροωθήσεις μεταναστών, πρακτική που θεωρείται αντίθετη με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Όπως αναφέρουν οι εφημερίδες Politico και Welt, η Frontex εξετάζει πλέον σοβαρά το ενδεχόμενο να καλέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινήσει πειθαρχικές διαδικασίες κατά της Αθήνας για παραβίαση των ευρωπαϊκών κανόνων. Η εξέλιξη αυτή αναδεικνύει την ένταση που επικρατεί στους κόλπους της ΕΕ γύρω από τη διαχείριση του μεταναστευτικού και το ρόλο των κρατών-μελών στη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Ο Τζόνας Γκρίμχεντεν, επικεφαλής για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα στη Frontex και σύμβουλος του διοικητικού συμβουλίου της υπηρεσίας, δήλωσε ευθέως ότι η στάση των ελληνικών αρχών αφήνει στον οργανισμό μόλις δύο επιλογές: είτε την αναστολή της αποστολής της Frontex στην Ελλάδα, είτε την επίσημη προσφυγή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή με αίτημα την έναρξη διαδικασίας παράβασης κατά της χώρας. Ωστόσο, ο ίδιος διευκρίνισε ότι η αποχώρηση της Frontex από την Ελλάδα θα ήταν εξαιρετικά προβληματική, καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε την απώλεια κάθε δυνατότητας ανεξάρτητης παρακολούθησης της κατάστασης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Όπως σημείωσε, η παρουσία της Frontex στην περιοχή αποτελεί εγγύηση για διαφάνεια και λογοδοσία όσον αφορά τις ενέργειες των ελληνικών αρχών κατά την υποδοχή και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
Ο Γκρίμχεντεν τόνισε επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει στη διάθεσή της σημαντικά χρηματοδοτικά εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την άσκηση πίεσης προς την Ελλάδα. Όπως δήλωσε, μεγάλο μέρος των κονδυλίων για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ κατευθύνεται στην Ελλάδα, και η πρόσβαση σε αυτά θα μπορούσε να συνδεθεί άμεσα με την πρόοδο της χώρας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, η Επιτροπή έχει το δικαίωμα να ξεκινήσει διαδικασία παράβασης και, εφόσον κριθεί απαραίτητο, να προσφύγει κατά της Ελλάδας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Frontex από μόνη της δεν διαθέτει τις αρμοδιότητες για να επιλύσει τις δομικές παραβιάσεις που καταγγέλλονται, γι’ αυτό και η εμπλοκή της Κομισιόν είναι καθοριστική.
Επιπλέον, η Frontex έχει απευθύνει ήδη προειδοποίηση προς τις ελληνικές αρχές ότι η συνέχιση της χρηματοδότησης για τα πλωτά μέσα της ελληνικής ακτοφυλακής ενδέχεται να διακοπεί, εάν δεν εφαρμοστούν κρίσιμες συστάσεις για τη μεταναστευτική πολιτική. Η δήλωση αυτή καταδεικνύει την αυξανόμενη αποφασιστικότητα του ευρωπαϊκού οργανισμού να ενισχύσει την εποπτεία του και να πιέσει για μεταρρυθμίσεις μέσω του ελέγχου της οικονομικής στήριξης.
Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες των μέσων ενημέρωσης να εξασφαλίσουν σχόλιο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν υπήρξε καμία επίσημη αντίδραση από την Κομισιόν μέχρι στιγμής, γεγονός που τροφοδοτεί περαιτέρω την αβεβαιότητα για την κατεύθυνση που πρόκειται να πάρει η υπόθεση και τις πολιτικές διαστάσεις που ενδέχεται να λάβει το ζήτημα.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε αυξανόμενη διεθνή πίεση καθώς πολλαπλασιάζονται οι καταγγελίες και οι ανοικτές υποθέσεις για σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βάρος μεταναστών και προσφύγων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη απευθύνει σαφείς εκκλήσεις προς την ελληνική κυβέρνηση να διερευνήσει περιστατικά που αφορούν εγκατάλειψη ανθρώπων στη θάλασσα, παράνομες απελάσεις και εν γένει απάνθρωπη μεταχείριση κατά τη διάρκεια της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
Αυτή τη στιγμή, εκκρεμούν συνολικά δεκατρείς υποθέσεις που σχετίζονται με την Ελλάδα και την αντιμετώπιση μεταναστών, αριθμός που αποτελεί τον υψηλότερο μεταξύ όλων των κρατών-μελών της ΕΕ. Το 2024, σχεδόν το ένα τρίτο των πενήντα έξι συνολικών υποθέσεων που διερευνά η Frontex αφορούν αποκλειστικά την Ελλάδα, γεγονός που αναδεικνύει τη σοβαρότητα και τη συστηματικότητα των καταγγελλόμενων περιστατικών. Ο Τζόνας Γκρίμχεντεν, Υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex από το 2021, χαρακτήρισε την Ελλάδα ως «το μεγαλύτερο πρόβλημα της υπηρεσίας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», αποτυπώνοντας την ανησυχία που επικρατεί στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Ήδη από το 2023, ο Γκρίμχεντεν είχε εισηγηθεί την ενεργοποίηση του Άρθρου 46 της Frontex, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα προσωρινής αποχώρησης της υπηρεσίας από συγκεκριμένη χώρα λόγω σοβαρών παραβιάσεων δικαιωμάτων. Εάν εφαρμοζόταν, η απόφαση αυτή θα σήμαινε την απόσυρση όλων των επιχειρησιακών μέσων της Frontex –πλοίων, συνοριοφυλάκων και αεροσκαφών– από ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία εισόδου μεταναστών στην Ευρώπη, όπως είναι το Αιγαίο και ειδικότερα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Το πιο πρόσφατο και τραγικό επεισόδιο σημειώθηκε στις 3 Απριλίου, όταν τουλάχιστον επτά μετανάστες, μεταξύ των οποίων και δύο παιδιά, έχασαν τη ζωή τους έπειτα από ανατροπή σκάφους κοντά στη Λέσβο. Σύμφωνα με καταγγελία που διερευνάται από τη Frontex, το περιστατικό συνέβη μετά από επέμβαση του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος. Η Frontex έχει ήδη ξεκινήσει επίσημη έρευνα, συλλέγοντας μαρτυρίες των διασωθέντων και διαθέσιμο οπτικοακουστικό υλικό, ενώ έχει ζητήσει εξηγήσεις από τις ελληνικές αρχές για τις ακριβείς συνθήκες του συμβάντος. Εκπρόσωπος του Λιμενικού Σώματος υποστήριξε ότι η καταγγελία προήλθε από έναν από τους 23 διασωθέντες και ότι το σκάφος ήταν υπερφορτωμένο, στοιχείο που ενδέχεται να συνέβαλε στην τραγωδία.
Οι περισσότερες από τις υποθέσεις που είναι υπό διερεύνηση αφορούν πρακτικές επαναπροώθησης (pushbacks), δηλαδή την αναγκαστική επιστροφή μεταναστών και προσφύγων χωρίς την εξέταση αιτήματος ασύλου, κάτι που συνιστά κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και της Σύμβασης της Γενεύης για τους Πρόσφυγες. Οι πρακτικές αυτές έχουν καταγγελθεί επανειλημμένως τόσο από διεθνείς οργανώσεις όσο και από θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς ωστόσο να έχουν υπάρξει μέχρι στιγμής σαφείς κυρώσεις ή αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης.
Η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί πεδίο έντονης πολιτικής και θεσμικής αντιπαράθεσης. Στο επίκεντρο αυτής της αντιπαράθεσης βρίσκεται πλέον η Ελλάδα, με τη Frontex να καλείται όχι μόνο να ελέγξει τις καταγγελίες, αλλά και να διασφαλίσει ότι η παρουσία της δεν νομιμοποιεί ενδεχόμενες αυθαιρεσίες. Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να αναλάβει ενεργότερο ρόλο και να θέσει όρους για τη χρηματοδότηση των κρατών-μελών, εφόσον παραβιάζουν βασικά δικαιώματα και αξίες της Ένωσης.
Η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο σφοδρής διεθνούς κριτικής για τη μεταχείριση των μεταναστών, καθώς αυξάνονται οι καταγγελίες και οι αποφάσεις διεθνών οργανισμών που αποτυπώνουν συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τον Ιανουάριο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε τη χώρα ένοχη για την επαναλαμβανόμενη εφαρμογή επαναπροωθήσεων, χαρακτηρίζοντας την πρακτική αυτή παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων των προσφύγων και μεταναστών. Η απόφαση αυτή ήρθε να ενισχύσει τις φωνές εντός της ΕΕ που ζητούν τη λήψη αυστηρών μέτρων κατά της Αθήνας.
Παράλληλα, οι ίδιες οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες, όπως η Frontex, δεν έχουν μείνει στο απυρόβλητο. Ο οργανισμός, που αποτελεί το βασικό επιχειρησιακό εργαλείο της ΕΕ για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, έχει κατηγορηθεί και στο παρελθόν για ελλιπή εποπτεία και συμμετοχή σε παράνομες απωθήσεις. Το 2022, οι αποκαλύψεις για εμπλοκή της Frontex σε τέτοιες πρακτικές, σε συνδυασμό με προβλήματα διαφάνειας και διοικητικής δυσλειτουργίας, οδήγησαν τελικά στην παραίτηση του επικεφαλής της υπηρεσίας.
Η Ελλάδα, πάντως, έχει βρεθεί αντιμέτωπη με δραματικές στιγμές στο μεταναστευτικό πεδίο. Το καλοκαίρι του 2023, εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν αλιευτικό σκάφος που μετέφερε μετανάστες βυθίστηκε νότια της χώρας. Το τραγικό περιστατικό πυροδότησε νέα κύματα διεθνούς κατακραυγής και ενίσχυσε τις πιέσεις για διερεύνηση ευθυνών. Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο της ανεξάρτητης έρευνας που διεξήγαγε, πρότεινε την επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων σε οκτώ μέλη του Λιμενικού Σώματος που σχετίζονταν με το γεγονός.
Στο ευρύτερο πλαίσιο, η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στο μεταναστευτικό έχει αλλάξει αισθητά από την κορύφωση της κρίσης το 2015. Η Ένωση έχει πλέον υιοθετήσει πιο περιοριστικές πολιτικές και αυστηρότερες διαδικασίες ασύλου. Χαρακτηριστικά, έχει καταρτίσει λίστα επτά χωρών που χαρακτηρίζονται «ασφαλείς», από τις οποίες θεωρείται πλέον δυσκολότερο να λάβει κανείς άσυλο, γεγονός που επηρεάζει σημαντικά την τύχη χιλιάδων ανθρώπων που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη.
Απέναντι στη συνεχιζόμενη κριτική και τις ανησυχίες που διατυπώνονται από διεθνείς και ευρωπαϊκούς θεσμούς, οι ελληνικές αρχές υπερασπίζονται τον ρόλο και τη δράση τους στα σύνορα. Ο εκπρόσωπος Τύπου του Λιμενικού Σώματος, Νικόλαος Αλεξίου, δήλωσε ότι το ανθρωπιστικό έργο της υπηρεσίας είναι διαχρονικά αναγνωρισμένο και ότι, σε περιπτώσεις πιθανών αποκλίσεων από τη θεσμικά απαιτούμενη συμπεριφορά, ενεργοποιούνται άμεσα οι εσωτερικοί μηχανισμοί ελέγχου. Τόνισε επίσης ότι το Λιμενικό συνεργάζεται πλήρως με τις εθνικές και διεθνείς αρχές για τη διερεύνηση των καταγγελιών.
Σε πολιτικό επίπεδο, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, απαντώντας στο δημοσίευμα του Politico που έκανε λόγο για ενδεχόμενο περικοπής της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης λόγω των καταγγελιών, επισήμανε ότι η Ελλάδα διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην προστασία των θαλάσσιων συνόρων της Ευρώπης, αντιμετωπίζοντας τη μεγάλη πλειονότητα των αφίξεων. Επισήμανε, ωστόσο, πως η Frontex οφείλει να εξετάζει όλες τις αναφορές, ακόμη και όταν αυτές βασίζονται σε ανεπιβεβαίωτες πηγές.
Μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει επίσημη και πλήρης τοποθέτηση της ελληνικής κυβέρνησης για το σύνολο των καταγγελιών και των δημοσιευμάτων, γεγονός που αφήνει ανοιχτό το πεδίο για περαιτέρω κριτική και εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι επόμενες κινήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ αναμένεται να καθορίσουν εάν και πώς θα ασκηθούν κυρώσεις, αλλά και το εάν η Frontex θα συνεχίσει την επιχειρησιακή της παρουσία στην Ελλάδα υπό τις τρέχουσες συνθήκες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου