Η επιστροφή προσφύγων που έχουν λάβει άσυλο στην Ελλάδα και το ενδεχόμενο πώλησης Eurofighter στην Τουρκία θα κρίνουν τη διμερή σχέση, ενώ μόνιμο αγκάθι παραμένει το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων
Οι σχέσεις μεταξύ Γερμανίας και Ελλάδας έχουν εισέλθει σε περίοδο ηρεμίας. Η διμερής διπλωματία στο υψηλότερο επίπεδο είχε παγώσει για αρκετούς μήνες λόγω των εκλογών στη Γερμανία και της χρονοβόρας διαδικασίας σχηματισμού νέας κυβέρνησης.
Ωστόσο, οι λιγοστές επίσημες δηλώσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αποπνέουν αισιοδοξία. «Εχουμε κάθε λόγο να είμαστε αισιόδοξοι μετά τη νίκη του Φρίντριχ Μερτς» δήλωσε ο έλληνας κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης στα τέλη Φεβρουαρίου. Παρόμοιο θετικό τόνο υιοθέτησε και ο γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Αντρέας Κιντλ, σημειώνοντας ότι ο Μερτς και ο έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης διατηρούν φιλική σχέση. «Περιμένω οι σχέσεις μας να γίνουν ακόμη πιο στενές – και πολύ σύντομα» δήλωσε.
Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης
Από ιστορική σκοπιά, οι γερμανοελληνικές σχέσεις έχουν περάσει από σκαμπανεβάσματα. Μετά τις αναταράξεις της οικονομικής κρίσης, οι σχέσεις θεωρούνται πλέον καλές – μερικοί λένε και πολύ καλές. Ο φαύλος κύκλος των μνημονίων, της οικονομικής κατάρρευσης και της αρνητικής ρητορικής και από τις δύο πλευρές έχει σπάσει. Αυτή η βελτίωση οφείλεται κυρίως στην οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας. Στο Βερολίνο και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, οι Ελληνες δεν εμφανίζονται πια ως ικέτες, αλλά συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις ισότιμα και με το κεφάλι ψηλά.
Η οικονομική ανάκαμψη βοήθησε σημαντικά στην αποκατάσταση της εικόνας της Ελλάδας στο εξωτερικό, ιδίως στη Γερμανία. Για χρόνια, ευρεία τμήματα της γερμανικής κοινωνίας θεωρούσαν την Ελλάδα άντρο διαφθοράς, σπατάλης και παρακμής.
Σήμερα, δεν είναι ασυνήθιστο να ακούει κανείς ότι η ίδια η Γερμανία – που πλέον αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα – θα μπορούσε να μάθει από την πορεία ανάκαμψης της Ελλάδας.
Πέρα από την πολιτική, οι οικονομικές σχέσεις παρέμειναν σταθερό θεμέλιο της διμερούς συνεργασίας. Στον τουρισμό, στο διμερές εμπόριο και στις γερμανικές επενδύσεις οι δύο χώρες μοιράζονται μια σταθερά επιτυχημένη ιστορία. Η ζωντάνια αυτών των δεσμών ήταν εμφανής το περασμένο φθινόπωρο στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, όπου η Γερμανία τιμήθηκε ως επίσημη προσκεκλημένη χώρα.
Οι ελληνικές απαιτήσεις για αποζημιώσεις
Ωστόσο, όπου υπάρχει φως υπάρχει και σκιά, όπως λέει μια γερμανική παροιμία. Η μακριά σκιά της Ιστορίας – και συγκεκριμένα η γερμανική κατοχή της Ελλάδας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – συνεχίζει να ταλανίζει τις σχέσεις Αθήνας – Βερολίνου. Η ένταση αναζωπυρώθηκε πιο πρόσφατα τον περασμένο Οκτώβριο, κατά την – υποτίθεται – κορυφαία στιγμή των πολιτικών σχέσεων: την επίσκεψη του γερμανού προέδρου Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ.
Είχε σχεδιαστεί ως εορταστικό γεγονός, αλλά κατέληξε σε απογοήτευση. Μετά από τριήμερο πρόγραμμα, ο πρόεδρος και η αποστολή του έφυγαν απογοητευμένοι. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, κάποιοι μίλησαν ακόμη και για «καταστροφή». Το πρόβλημα προήλθε κυρίως από τη γερμανική πλευρά: η απόφαση να δοθεί έμφαση στη μνήμη της κατοχής και των εγκλημάτων εκείνης της περιόδου οδήγησε – αναμενόμενα – σε δημόσιες και τηλεοπτικά μεταδιδόμενες ελληνικές απαιτήσεις για αποζημιώσεις.
Το επεισόδιο θύμισε πως, παρά τη φιλική ρητορική, το ανοιχτό ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων αιωρείται ακόμη σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τις γερμανοελληνικές σχέσεις.
Είναι απίθανο ο νέος καγκελάριος να αποκλίνει από τη διαχρονική γερμανική θέση ότι το ζήτημα έχει «τακτοποιηθεί». Ωστόσο, η Ιστορία παραμένει σημείο σύνδεσης των δύο λαών. Στο 144 σελίδων κυβερνητικό πρόγραμμα της νέας συμμαχίας Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών, η λέξη «Ελλάδα» εμφανίζεται μόνο μία φορά – εκεί όπου η κυβέρνηση δεσμεύεται να συνεχίσει τη στήριξη προγραμμάτων μνήμης και συμφιλίωσης για το σκοτεινό αυτό κεφάλαιο της Ιστορίας. Σε αυτό το θέμα δεν αλλάζει τίποτα.
Το Μεταναστευτικό ανεβαίνει στην ατζέντα
Ενα άλλο ζήτημα, όμως, αναμένεται να περάσει στο προσκήνιο: το Μεταναστευτικό. Στην προεκλογική του εκστρατεία ο Μερτς υποσχέθηκε σκληρή στροφή στη γερμανική μεταναστευτική πολιτική. Αντηχώντας τη ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ, δεσμεύτηκε να περιορίσει την παράτυπη μετανάστευση από την πρώτη κιόλας μέρα.
Στα μέτρα που εξήγγειλε περιλαμβάνονται ενισχυμένοι συνοριακοί έλεγχοι και αύξηση των απελάσεων – πολιτικές που παραμένουν αμφιλεγόμενες ακόμη και εντός Γερμανίας. Ο Μερτς δέχεται πίεση από την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), η οποία, για πρώτη φορά, ξεπέρασε τη Χριστιανοδημοκρατική Ενωση (CDU) στις δημοσκοπήσεις.
Για να τηρήσει τις προεκλογικές δεσμεύσεις του, ο Μερτς θα χρειαστεί τη συνεργασία της Ελλάδας. Οι γερμανικές αρχές προβληματίζονται εδώ και χρόνια από τη λεγόμενη δευτερογενή μετανάστευση – περιπτώσεις προσφύγων που μετακινούνται από μια χώρα της ΕΕ σε άλλη. Νέα ώθηση στην ατζέντα του Βερολίνου δόθηκε από απόφαση του Ομοσπονδιακού Διοικητικού Δικαστηρίου, που επιτρέπει την απέλαση «μόνων, υγιών και ικανών προς εργασία» μεταναστών που έχουν ήδη λάβει άσυλο στην Ελλάδα. Σύμφωνα με αναφορές, 40.000 έως 45.000 άνθρωποι ενδέχεται να επηρεαστούν. Μόνο πέρυσι, πάνω από 25.000 υπέβαλαν αίτηση ασύλου στη Γερμανία, αν και ήταν ήδη αναγνωρισμένοι πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Ωστόσο, ο έλληνας υπουργός Μετανάστευσης Μάκης Βορίδης έχει ξεκαθαρίσει ότι η Αθήνα δεν προτίθεται να δεχτεί πίσω αυτούς τους μετανάστες. Αυτό δεν προμηνύει καλή συνεργασία. Γερμανικές διπλωματικές πηγές στην Αθήνα προειδοποιούν ότι το Μεταναστευτικό – που έχει προκαλέσει πολλές εντάσεις στο παρελθόν – μπορεί πολύ σύντομα να γίνει η πρώτη σοβαρή δοκιμασία των διμερών σχέσεων.
Η Αθήνα και ο «παράγοντας Τουρκία»
Στο παρελθόν, η στάση του Βερολίνου απέναντι στην Τουρκία έχει προκαλέσει εντάσεις με την Αθήνα. Αρκεί να θυμηθεί κανείς την αμφιλεγόμενη πώληση υποβρυχίων στην Τουρκία -– μια συμφωνία που η Ελλάδα προσπάθησε ανεπιτυχώς να εμποδίσει.
Σήμερα, το νέο «καυτό» ζήτημα είναι τα μαχητικά Eurofighter. Ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρειάζεται επειγόντως νέα αεροσκάφη για τον εκσυγχρονισμό της τουρκικής αεροπορίας. Το τελευταίο διάστημα παρακολουθούμε ένα μπερδεμένο πολιτικό σκηνικό: αρχικά, δημοσιεύματα ανέφεραν ότι η αποχωρούσα κυβέρνηση του Ολαφ Σολτς μπλόκαρε την πώληση λόγω της φυλάκισης του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου. Αργότερα, εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομίας το διέψευσε.
Στο νέο κυβερνητικό πρόγραμμα δεν αναφέρεται τίποτα συγκεκριμένο για πωλήσεις όπλων στην Τουρκία. Υπάρχει μόνο γενική αναφορά ότι οι εξαγωγές όπλων θα ευθυγραμμίζονται αυστηρότερα με τα συμφέροντα της Γερμανίας.
Σε άλλο σημείο, η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως «σημαντικός στρατηγικός εταίρος στο ΝΑΤΟ, γείτονας της ΕΕ και βασικός παράγοντας στη Μέση Ανατολή, με τον οποίο επιθυμούμε συνεργασία σε γεωπολιτικά ζητήματα, από την ασφάλεια ως το Μεταναστευτικό. Ενώ η διατύπωση δεν περιέχει εκπλήξεις, επιβεβαιώνει τη σταθερότητα της γερμανικής προσέγγισης απέναντι στην Αγκυρα
Οι επόμενες εβδομάδες και μήνες θα δείξουν κατά πόσο ο Μερτς θα λάβει υπόψη τις ελληνικές ανησυχίες στην πολιτική του για την Τουρκία. Οι επιλογές του σε αυτό το ζήτημα θα επηρεάσουν την ποιότητα των γερμανοελληνικών σχέσεων στο μέλλον.
Ο δρ Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου