Σύγχρονη δουλεία: H πιο αποτελεσματική μορφή υποταγής στην ιστορία;

 Όταν οι περισσότεροι ακούν τον όρο «σύγχρονη δουλεία», φέρνουν στο μυαλό τους θύματα trafficking ή εργάτες σε sweatshops – μορφές οδύνης ορατές, ξεκάθαρα άδικες και βολικά απομακρυσμένες από την καθημερινότητά τους. Τι γίνεται όμως αν η πιο αποτελεσματική δουλεία στην ιστορία δεν είναι κρυφή – αλλά δημόσια, δοξασμένη και υπερασπιζόμενη από τα ίδια τα άτομα που υποδουλώνει;

Ξέρω πως η σύγκριση της σύγχρονης ζωής με τη δουλεία προκαλεί δυσφορία σε κάποιους. Αυτή η δυσφορία είναι το ζητούμενο. Έχουμε εκπαιδευτεί να κρατάμε τον όρο «δουλεία» για τις πιο ακραίες ιστορικές μορφές της, όμως δουλεία σημαίνει εκμετάλλευση της εργασίας μέσω καταναγκασμού – είτε ο καταναγκασμός έρχεται με μαστίγιο είτε με στέρηση.

Για να είμαι σαφής: δεν υποβαθμίζω τη φρίκη της ιστορικής δουλείας ούτε τα εγκλήματα της σύγχρονης διακίνησης ανθρώπων. Η δουλεία τύπου κτήματος (chattel slavery) περιλάμβανε αδιανόητη σωματική βία, διαχωρισμό οικογενειών και απανθρωποποίηση που σημάδεψε γενιές. Το μαστίγιο, το σκλαβοπάζαρο, η αλυσίδα – ήταν εργαλεία τρόμου που μετέτρεπαν ανθρώπους σε ιδιοκτησία μέσω ωμής βίας.

Αναγνωρίζω πως η ελευθερία και η δουλεία βρίσκονται σε φάσμα. Ανάμεσα στο μαστίγιο του αφεντικού και την πλήρη αυτονομία υπάρχουν πολλές ενδιάμεσες καταστάσεις – δουλοπαροικία, σύμβαση υπηρέτη, δεσμευτική οφειλή, και ποικίλες μορφές «ρυθμιζόμενης συμμετοχής» στην κοινωνία. Οι περισσότεροι θα έβαζαν το σημερινό μας σύστημα κάπου στη μέση αυτού του φάσματος, υποστηρίζοντας ότι έχουμε αρκετές επιλογές ώστε να μη θεωρούμαστε δούλοι.

Αλλά αναρωτηθείτε: όταν δεν μπορείς να κρατήσεις το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας σου, δεν μπορείς να αποχωρήσεις χωρίς να σε κυνηγήσει το κράτος, δεν επιλέγεις πώς χρησιμοποιείται η εργασία που σου αφαιρείται, και αντιμετωπίζεις αυξανόμενη επιτήρηση και περιορισμούς στην κίνησή σου – πόσο μακριά είμαστε τελικά από το άκρο της δουλείας; Το ερώτημα δεν είναι αν είμαστε δούλοι τύπου 19ου αιώνα – αλλά αν βρισκόμαστε αρκετά κοντά ώστε να αξίζει η σύγκριση.

Χρησιμοποιώ τον όρο «δουλεία» όχι για να υποτιμήσω το ιστορικό μαρτύριο, αλλά για να σπάσω τη γλώσσα της άνεσης που κρύβει τη φύση της σχέσης. Όροι όπως «κοινωνικό συμβόλαιο» και «πολιτικό καθήκον» μάς εμποδίζουν να δούμε τι συμβαίνει. Καμιά φορά, οι πιο άβολες συγκρίσεις λένε τις πιο σημαντικές αλήθειες.

Δεν μιλάμε για ατομική δυστυχία ή στέρηση. Πολλοί από εμάς ζούμε με ανέσεις που θα ζήλευαν βασιλείς άλλων εποχών. Η σοφία του σύγχρονου ελέγχου είναι ακριβώς αυτή: να εξασφαλίζει τη συμμόρφωση μέσω της άνεσης και όχι του πόνου. Ένα χρυσό κλουβί παραμένει κλουβί. Ένας άνετος δούλος παραμένει δούλος.

Τι γίνεται αν η πιο αποτελεσματική δουλεία στην ιστορία έχει κάνει τα υποκείμενά της να ευγνωμονούν για την υποδούλωσή τους;

Τα αόρατα δεσμά

Η μεγαλοφυΐα της σύγχρονης δουλείας δεν είναι το μαστίγιο – είναι το έντυπο W-2. Δεν είναι η αλυσίδα – είναι η δόση του στεγαστικού. Δεν είναι ο επιστάτης με το όπλο – είναι ο εφοριακός με τη διαταγή κατάσχεσης.

Νομίζετε πως υπερβάλλω; Ας δούμε τα δεδομένα.

Παραδίδεις 30–50% της εργασίας σου πριν καν τη δεις. Αν αρνηθείς, άνδρες με όπλα θα έρθουν τελικά στην πόρτα σου. Η αφαίρεση είναι καθολική και αναπόφευκτη: κερδίζεις χρήματα, πληρώνεις φόρο εισοδήματος. Έχεις ακίνητο, πληρώνεις ΕΝΦΙΑ. Ξοδεύεις, πληρώνεις ΦΠΑ. Αποταμιεύεις, σε κατατρώει ο πληθωρισμός. Επενδύεις, πληρώνεις φόρο υπεραξίας. Ξεκινάς επιχείρηση, πληρώνεις άδειες. Είσαι επιτυχημένος, πληρώνεις εταιρικό φόρο. Χαρίζεις χρήματα, πληρώνεις φόρο δωρεάς. Πεθαίνεις, πληρώνεις φόρο κληρονομιάς. Κάθε οικονομική πράξη είναι ευκαιρία είσπραξης για το σύστημα που κατέχει την εργασία σου.

Δεν μπορείς να επιλέξεις πού πηγαίνουν τα λεφτά σου – χρηματοδοτείς πολέμους που αντιπαθείς, συστήματα παρακολούθησης που σε παρακολουθούν, γραφειοκρατίες που σου αφαιρούν επιλογές. Η «ιδιοκτησία» σου μπορεί να κατασχεθεί ακόμα κι αν την έχεις εξοφλήσει, απλώς επειδή αδυνατείς να πληρώσεις τους φόρους.

Οι σκλάβοι του παρελθόντος γνώριζαν ότι ήταν σκλάβοι. Η βία ήταν φανερή, ο καταναγκασμός σαφής, ο εχθρός ορατός. Οι σημερινοί σκλάβοι νομίζουν ότι είναι καταναλωτές.

Κι όμως – το πιο μεγαλειώδες κατόρθωμα του συστήματος είναι ότι σε έπεισε πως αυτό είναι ελευθερία.

Το άνετο κλουβί

Το κλουβί δεν είναι απλώς μεγαλύτερο – μαθαίνει. Όπως περιέγραψα στο «Αόρατο Λουρί», βρισκόμαστε στο στάδιο κατάργησης της γνωσιακής τριβής. Όταν συστήματα ΤΝ προβλέπουν τις ανάγκες σου πριν τις νιώσεις, και διαμορφώνουν τις επιλογές σου πριν τις κάνεις, τότε δεν χρησιμοποιείς την τεχνολογία – σε χρησιμοποιεί εκείνη.

Αλλά το τεχνολογικό κλουβί είναι μόνο η μισή εικόνα. Παρακολουθούμε την αποικιοποίηση της ανθρώπινης βιολογίας.

Ο σύγχρονος σκλάβος δεν παραδίδει μόνο την εργασία του – παραδίδει τα κύτταρά του. Το νευρικό σου σύστημα καταγράφεται. Το DNA σου συλλέγεται, αποθηκεύεται, και ενδέχεται να δημοπρατηθεί σε πτωχευτικές διαδικασίες.

Όταν η 23andMe πτώχευσε, 15 εκατομμύρια δείγματα DNA έμειναν εκτεθειμένα σε πιστωτές, ενώ ο Νετανιάχου ανακοίνωσε σχέδια για εθνική βάση γενετικών δεδομένων, και ο βουλευτής Κρόου προειδοποίησε για βιολογικά όπλα στόχευσης DNA.

Όταν ο Ρόμπερτ Κένεντι οραματίζεται καθολικά wearables (τεχνολογία που φοριέται πάνω μας συνεχώς) σε 4 χρόνια, το δίκτυο που απαιτείται – ανεξαρτήτως «υγειονομικών στόχων» – αποτελεί το τελικό στάδιο της βιολογικής επιτήρησης, με μόνιμα νομικά ίχνη που μπορούν να αξιοποιηθούν από ασφαλιστικές, εργοδότες και κρατικούς μηχανισμούς.

Αυτή είναι η σύνθεση όσων κατέγραψα παλιότερα: το νομικό μετασχηματισμό που μας μετέτρεψε σε εταιρικά στοιχεία («Το Εταιρικό Πέπλο»), την τεχνολογική υποδομή που τέλειωσε τη δουλειά, και την βιολογική αποικιοποίηση ως τελικό υπόστρωμα του ελέγχου.

Και ιδού το πραγματικά πρωτοφανές: η εμφάνιση της προληπτικής υπακοής.

Το smartwatch σου δεν παρακολουθεί απλώς την υγεία σου – μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να ανιχνεύσει Covid ως και 7 ημέρες πριν τα συμπτώματα, ενώ ασφαλιστικές όπως η John Hancock προσφέρουν έκπτωση 25% στα ασφάλιστρα βάσει της δραστηριότητάς σου. Το κινητό σου δεν προτείνει απλώς διαδρομές – ξέρει το πρότυπο συμπεριφοράς σου τόσο καλά, που εργοδότες παρακολουθούν πια την “αξιοπιστία” των υπαλλήλων με trackers κίνησης. Οι προτιμήσεις σου στο streaming δεν σε απεικονίζουν – σε προδιαγράφουν: κρίνουν την πρόσβασή σου σε δάνεια, στέγαση, εργασία.

Ο σύγχρονος σκλάβος δεν είναι μόνο υπάκουος – είναι προβλέψιμος, προεγκεκριμένος, και προγραμματισμένος για μια ζωή που το σύστημα έχει επιλέξει εκ των προτέρων.

Η εξέλιξη της υποδούλωσης

Και όμως – οι παλιές θηριωδίες παραμένουν. Παιδιά εξαναγκάζονται να εξορύσσουν κοβάλτιο στο Κονγκό για να φορτίζουμε τα κινητά μας. Η διακίνηση ανθρώπων αποφέρει 150 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέσω καταναγκαστικής εργασίας και σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Εκατομμύρια παραμένουν παγιδευμένοι σε χρέος, εξαναγκαστικούς γάμους ή βιομηχανική σκλαβιά που θυμίζει τον 18ο αιώνα.

Αλλά η μορφή δουλείας που περιγράφω είναι ιστορικά μοναδική όχι λόγω σκληρότητας, αλλά λόγω αορατότητας. Η παραδοσιακή δουλεία βασίζεται σε ξεκάθαρο καταναγκασμό: όταν σε κατέχουν, το ξέρεις. Η εξουσία του κυρίου είναι βίαιη και εμφανής. Η αντίσταση φέρνει ξύλο, αλλά τουλάχιστον ο εχθρός είναι γνωστός.

Η δουλεία του αναπτυγμένου κόσμου λειτουργεί με λευκά γάντια – καθαρή, άνετη, προωθούμενη ως προνόμιο. Ο παραδοσιακός σκλάβος αποκαλείται «ιδιοκτησία». Ο σύγχρονος αποκαλείται «πελάτης». Ο παραδοσιακός ελέγχεται με τον φόβο. Ο σύγχρονος, με την ευκολία. Ο παλιός σκλάβος κρατούνταν αμόρφωτος. Ο νέος πνίγεται σε επιλεγμένες πληροφορίες που τον χειραγωγούν.

Ο αφέντης της φυτείας ποτέ δεν έπεισε τους σκλάβους του ότι οι αλυσίδες ήταν κόσμημα. Ο πολέμαρχος του Κονγκό δεν παρουσιάζει το ορυχείο ως spa ευεξίας. Όμως εμείς έχουμε πειστεί ότι η παρακολούθηση είναι ασφάλεια, ότι το χρέος είναι ευημερία, ότι ο αλγοριθμικός έλεγχος είναι ενδυνάμωση.

Η παραδοσιακή δουλεία ήταν οικονομικά κοστοβόρα – έπρεπε να ταΐσεις, να στεγάσεις, να επιτηρείς. Η σύγχρονη είναι αυτοσυντηρούμενη: οι σκλάβοι πληρώνουν μόνοι τους για τα βραχιόλια παρακολούθησης, ανταγωνίζονται για να υποταχθούν, και επιτίθενται σε όποιον τολμά να τους υπενθυμίσει ότι δεν είναι ελεύθεροι.

Χαίρεσαι όταν το smartwatch σου θυμίζει να περπατήσεις. Ευγνωμονείς το κινητό σου που σου προτείνει διαδρομή. Εμπιστεύεσαι αλγορίθμους να σου διαλέξουν ειδήσεις, ταινίες, συντρόφους.

Έχουμε γαλουχηθεί να αγαπάμε τόσο πολύ το κλουβί μας, που η αμφισβήτησή του μοιάζει με τρέλα.

Το οικονομικό DNA του ελέγχου

Η οικονομική αρχιτεκτονική της σύγχρονης δουλείας λειτουργεί μέσω της συστηματικής μετατροπής των πολιτών σε εταιρικά περιουσιακά στοιχεία. Τα νομικά πλαίσια που θεσπίστηκαν μετά το 1871 έθεσαν τα θεμέλια για την αντιμετώπιση των ανθρώπων όχι ως κυρίαρχα υποκείμενα, αλλά ως οντότητες παραγωγής εσόδων, όπως φαίνεται και από τη χρήση κεφαλαίων γραμμάτων (ALL CAPS) στα επίσημα έγγραφα – την ίδια μορφοποίηση που χρησιμοποιείται για νομικά πρόσωπα.

Αυτό δεν είναι απλώς γραφειοκρατική τυποποίηση – είναι το έγγραφο ίχνος της μετατροπής σου από πολίτη σε απόθεμα. Δεν ασκείς δικαιώματα. Παράγεις έσοδα για ένα σύστημα που σε επεξεργάζεται όπως κάθε άλλο εταιρικό περιουσιακό στοιχείο.

Η οικονομική υποδούλωση λειτουργεί μέσω χρέους που δεν μπορεί ποτέ να αποπληρωθεί, επειδή το «χρήμα» με το οποίο προσπαθείς να το αποπληρώσεις είναι το ίδιο χρέος. Τα χαρτονομίσματα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Federal Reserve) δεν είναι νόμισμα – είναι γραμμάτια (IOUs) σε ένα σύστημα όπου κάθε δολάριο αντιπροσωπεύει υποχρέωση προς ιδιωτικές τράπεζες. Προσπαθείς να αποπληρώσεις χρέος με μέσα πληρωμής που είναι τα ίδια χρέος – κάτι μαθηματικά αδύνατο.

Το εθνικό χρέος των 37 τρισεκατομμυρίων δολαρίων δεν είναι απλώς ένας αριθμός – είναι προσημείωση πάνω στην μελλοντική σου παραγωγικότητα. Δεν το ψήφισες. Δεν μπορείς να το αποποιηθείς. Αλλά είσαι νομικά υποχρεωμένος να το εξυπηρετείς μέσω της εργασίας σου.

Και εδώ σφίγγει η θηλιά: τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών (CBDCs) είναι προγραμματιζόμενο χρήμα – μπορεί να λήγει, να περιορίζει αγορές ή να απενεργοποιείται πλήρως ανάλογα με τη συμμόρφωσή σου – εξαλείφοντας και το τελευταίο ίχνος ανώνυμης οικονομικής δραστηριότητας.

Η πορεία προς τον οικονομικό έλεγχο δεν ήταν τυχαία. Το περιοδικό The Economist στο εξώφυλλο του 1988 προέβλεπε ένα παγκόσμιο νόμισμα που θα αναδυόταν από τις στάχτες των εθνικών νομισμάτων μέχρι το 2018 – χρονιά κατά την οποία επιταχύνθηκε η ανάπτυξη των κρυπτονομισμάτων και των CBDCs. Το 2021, το ίδιο περιοδικό παρουσίασε τα «Govcoins» ως αναπόφευκτη εξέλιξη – αντικαθιστώντας το «In God We Trust» με το «In Tech We Trust». Αυτή η 33ετής μετάβαση από την πρόβλεψη στη θεσμοθέτηση αποκαλύπτει ένα προμελετημένο χρονοδιάγραμμα εξάλειψης της νομισματικής κυριαρχίας.

Το μετρητό – το τελευταίο ανάχωμα της ανωνυμίας – καταργείται συστηματικά. Αυτό που αποκαλούν «οικονομική ένταξη» είναι στην πραγματικότητα οικονομική φυλάκιση: κάθε αγορά μετατρέπεται σε αίτημα αδείας προς έναν αλγόριθμο εξουσίας.

Η διαιρεμένη φυτεία

Ίσως το πιο σατανικά έξυπνο κομμάτι του συστήματος είναι ότι έπεισε τους σκλάβους του να πολεμούν μεταξύ τους, αντί να αναγνωρίσουν τη κοινή τους υποδούλωση.

Όπως ανέλυσα στο «Divided We Fall», οι ίδιες δυνάμεις που επωφελούνται από την εργασία σου είναι εκείνες που χρηματοδοτούν τα αφηγήματα που σε κρατούν απασχολημένο με καβγάδες με τον γείτονά σου. Η πιο αποτελεσματική φυτεία είναι εκείνη όπου οι σκλάβοι επιτηρούν ο ένας τον άλλο.

Οι διαδηλωτές που εισέβαλαν στο Καπιτώλιο νομίζουν ότι πολεμούν την τυραννία, ενώ κουβαλούν συσκευές που καταγράφουν κάθε τους κίνηση. Οι ακτιβιστές που διαδηλώνουν για κοινωνική δικαιοσύνη οργανώνονται μέσω εφαρμογών που συλλέγουν τα δεδομένα τους, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζουν πολιτικές που επεκτείνουν την παρακολούθηση. Και οι δύο πλευρές μεταδίδουν ζωντανά την «αντίστασή» τους μέσα από πλατφόρμες που ανήκουν στους καταπιεστές τους.

Η μεγαλοφυΐα δεν βρίσκεται στην πολιτική – βρίσκεται στο ότι όποια πλευρά κι αν διαλέξεις, τρέφεις την ίδια μηχανή που σε υποδουλώνει.

Το τεχνολογικό λουρί σφίγγει

Η σύγκλιση επιταχύνεται μέσα από συντονισμένες υποδομές:

• Σύλληψη ταυτότητας: Βιομετρικές βάσεις δεδομένων καθιστούν την ανώνυμη ύπαρξη αδύνατη
• Επεξεργασία δεδομένων: Τεράστια data centers αναλύουν κάθε βιομετρικό σήμα σε πραγματικό χρόνο
• Κατάργηση διεπαφής: «Ευαισθητοποιημένες συσκευές» εξαλείφουν κάθε συνειδητή αντίσταση
• Γνωσιακός έλεγχος: Συστήματα ΤΝ διαμορφώνουν τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τα ίδια τα ερωτήματα
• Οικονομική εξάρτηση: Το εισόδημα σου συνδέεται με τη συμμόρφωσή σου
• Βιολογική ενσωμάτωση: Νευρωνικές διεπαφές μετατρέπουν τα κύτταρά σου σε κόμβους δικτύου

Η τεχνολογία ξεπερνά τα wearables. Ενέσιμα νανοαισθητήρια μπορούν να διαπεράσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να μεταδώσουν ασύρματα την εγκεφαλική δραστηριότητα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια έχουν αναπτύξει το NeuroSWARM3, νανοαισθητήρες καλυμμένους με χρυσό «με μέγεθος ίσο με ιικό σωματίδιο» που διαπερνούν το αίμα, εισέρχονται στον εγκέφαλο και μετατρέπουν τα σήματα των σκέψεων σε τηλεμετρικά δεδομένα.

Η σύγκλιση που έχω καταγράψει μέσα από πολλαπλά δοκίμια αποκαλύπτει κάτι χωρίς ιστορικό προηγούμενο: ένα σύστημα στο οποίο η νομική σου υπόσταση, οι τεχνολογικές σου εξαρτήσεις και οι βιολογικές σου λειτουργίες έχουν ενσωματωθεί σε ενιαία αρχιτεκτονική ελέγχου.

Ο σύγχρονος σκλάβος δεν παρακολουθείται απλώς – είναι συστημικά ενσωματωμένος σε κάθε επίπεδο της ύπαρξής του.

Πόλεμος κατά της συνείδησης: Τεκμηριωμένος με διπλώματα ευρεσιτεχνίας

Δεν πρόκειται για «πολιτισμική μετατόπιση». Ούτε για τυχαία εξέλιξη. Ούτε απλώς για δυνάμεις της αγοράς.

Πρόκειται για οπλισμένη ψυχολογία – και οι πατέντες είναι το αποδεικτικό στοιχείο.

Το Γραφείο Ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ περιέχει χιλιάδες καταχωρήσεις που περιγράφουν τεχνικές χειραγώγησης της ανθρώπινης συνείδησης – κατατεθειμένες από εταιρείες, εργολάβους άμυνας και υπηρεσίες πληροφοριών. Δεν πρόκειται για θεωρίες συνωμοσίας. Είναι κυβερνητικά αναγνωρισμένα σχέδια.

Κριτικοί συχνά απορρίπτουν τις πατέντες λέγοντας «επειδή κάτι είναι κατοχυρωμένο, δεν σημαίνει ότι εφαρμόστηκε». Όμως δεν μιλάμε για απομονωμένα έγγραφα – πρόκειται για τεκμηριωμένη αλυσίδα από την απόρρητη έρευνα μέχρι το οικιακό προϊόν: τεχνολογικός αγωγός από το στρατόπεδο στο σαλόνι σου.

• US Patent 6,506,148 B2: Χειρισμός του νευρικού συστήματος με ηλεκτρομαγνητικά πεδία από οθόνες. Η οθόνη σου δεν προβάλλει απλώς εικόνες – μπορεί να ρυθμίζει το νευρικό σου σύστημα.

• US Patent 5,159,703: Σύστημα υποσυνείδητης παρουσίασης σιωπηλών μηνυμάτων. Στέλνει ηχητικά σήματα κατευθείαν στο υποσυνείδητο, παρακάμπτοντας την αντίσταση του συνειδητού νου.

• US Patent 3,951,134: Απομακρυσμένη παρακολούθηση και τροποποίηση εγκεφαλικών κυμάτων. Δεν χρειάζεται καν να φοράς συσκευή. Το ίδιο το περιβάλλον γίνεται το όπλο.

Ακόμα και η Apple έχει κατοχυρώσει πατέντες για την παρακολούθηση εγκεφαλικών κυμάτων μέσω AirPods – με πρόσχημα τη «βελτιστοποίηση υγείας», αλλά στην ουσία πρόκειται για παρακολούθηση της σκέψης.

Ό,τι έκανε το πρόγραμμα MKULTRA με ηλεκτρόδια και LSD, το κάνουν σήμερα οι τεχνοκράτες με ακουστικά και χρόνο οθόνης.

Ο σύγχρονος σκλάβος δεν κουβαλά απλώς συσκευές παρακολούθησης – κουβαλά εργαλεία ελέγχου συνείδησης, μεταμφιεσμένα σε ψυχαγωγία, ευεξία και παραγωγικότητα.

Αυτός είναι πόλεμος κατά της συνειδητότητας – η συστηματική διαγραφή της ανθρώπινης αυτονομίας προς όφελος της αλγοριθμικής υπακοής.

Το μόνο πιο ανατριχιαστικό από το γεγονός ότι αυτές οι τεχνολογίες υπάρχουν, είναι το ότι τις πληρώνουμε εμείς οι ίδιοι με προθυμία.

Η ήπια καταστολή

Αλλά πώς το σύστημα ελέγχου διασφαλίζει τη συμμόρφωση χωρίς να καταφεύγει σε εμφανή βία; Η απάντηση είναι απλή: μέσω υποδομών «ήπιας καταστολής», δηλαδή μηχανισμών που καθιστούν την αντίσταση οικονομικά και κοινωνικά αδύνατη.

Η εφαρμογή αυτών των μεθόδων δεν έρχεται μέσω ένοπλων δυνάμεων, αλλά μέσω γραφειοκρατικού στραγγαλισμού. Η ιστορία το έχει δείξει επανειλημμένα: τα χειρότερα ολοκληρωτικά καθεστώτα δεν περιορίζονταν στο να φυλακίζουν τους αντιφρονούντες, αλλά καθιστούσαν την ίδια τη φυγή ανέφικτη. Όπως πρόσφατα σχολίασε ο Balaji Srinivasan στο X (πρώην Twitter), «το δικαίωμα στην έξοδο είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Ισοδυναμεί με τη συναίνεση και την αυτοδιάθεση. Ακόμα και ο ΟΗΕ το αναγνωρίζει. Τα χειρότερα καθεστώτα στην ιστορία στέρησαν αυτό το δικαίωμα: οι Σοβιετικοί, οι Ναζί, οι Ανατολικογερμανοί, οι Κουβανοί, οι Βορειοκορεάτες… όλοι εμπόδιζαν τη φυγή.»

Ο ίδιος παρέθεσε ιστορικά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν αυτό το μοτίβο:

Οι Ναζί επέβαλαν ειδικό φόρο στους Εβραίους που ήθελαν να φύγουν από τη Γερμανία (Reich Flight Tax, 1931). Η Ανατολική Γερμανία ποινικοποίησε την έξοδο χαρακτηρίζοντάς την «λιποταξία από τη Δημοκρατία». Οι Σοβιετικοί απαιτούσαν πληρωμή «φόρου διπλώματος» από τους μορφωμένους πολίτες που ήθελαν να φύγουν από τη χώρα. Η Κούβα έκανε τη διαφυγή τόσο δύσκολη, που μέχρι σήμερα άνθρωποι ρισκάρουν τη ζωή τους σε αυτοσχέδιες σχεδίες.

Το κοινό σημείο είναι πάντα το ίδιο: τα οικονομικά εμπόδια αντικαθιστούν τα φυσικά τείχη, στοχεύοντας εκείνους που είναι πιο πιθανό να αντισταθούν—τους μορφωμένους, τους ευκατάστατους, τους ανεξάρτητους.

Η σημερινή εκδοχή είναι πιο εξελιγμένη αλλά επί της ουσίας ταυτόσημη: αντί να εμποδίζει τη φυσική φυγή, το σύστημα καθιστά οικονομικά και κοινωνικά αδύνατη την επιβίωση χωρίς συμμόρφωση, δημιουργώντας έτσι μια μορφή εσωτερικής εξορίας μέσα στην ίδια σου τη χώρα.

Η επιτήρηση στους χώρους εργασίας με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ήδη γεγονός. Οι εταιρείες χρησιμοποιούν «ανάλυση συμπεριφοράς» για να αξιολογούν την «αξιοπιστία» και την παραγωγικότητα, παρακολουθώντας αρχεία, επικοινωνίες και δραστηριότητα στην οθόνη. Τα βιομετρικά συστήματα πληρωμών επεκτείνονται συνεχώς: αναγνώριση προσώπου αντικαθιστά τις συναλλαγές με μετρητά, όπως ήδη γίνεται στα στάδια των Cleveland Browns και στο Intuit Dome. Η ένταξη σε συστήματα κοινωνικής αξιολόγησης προχωρά γρήγορα, με το 69% των Αμερικανών να δηλώνει πρόθυμο να φοράει συσκευές που παρακολουθούν τον τρόπο ζωής τους, προκειμένου να έχουν εκπτώσεις στην ασφάλισή τους.

Η επέκταση της ψηφιακής ταυτότητας είναι επίσης παγκόσμια και ταχεία: μέχρι το 2024 αναμένεται να έχουν εκδοθεί 5 δισεκατομμύρια ψηφιακές ταυτότητες. Στο Μεξικό, για παράδειγμα, η νέα ταυτότητα CURP απαιτεί βιομετρικά στοιχεία (σαρώσεις προσώπου και δακτυλικών αποτυπωμάτων) ακόμη και για πρόσβαση στο διαδίκτυο. Στη Βρετανία ανακοινώθηκαν πρόσφατα «διαβατήρια άνθρακα», δηλαδή ψηφιακά συστήματα που περιορίζουν τις ετήσιες μετακινήσεις ανάλογα με τη συμμόρφωση σε οικολογικά πρότυπα.

Όταν πρώτη φορά ανέφερα αυτά τα σχέδια το 2022, πολλοί φίλοι μου με χαρακτήρισαν παρανοϊκό. Μέσα σε τρία χρόνια, όμως, όσα φάνταζαν θεωρίες συνωμοσίας μετατράπηκαν σε επίσημες πολιτικές ή πρακτικές.

Αυτό που βλέπουμε σήμερα δεν είναι απλώς ένα σύστημα παρακολούθησης αλλά οικονομικός αποκλεισμός σε όσους δεν συμμορφώνονται. Στη Βρετανία, περισσότεροι από 12.000 άνθρωποι συλλαμβάνονται ετησίως μόνο με βάση δύο νόμους περί λόγου. Το σύστημα δεν χρειάζεται καν να συλλαμβάνει· αρκεί να κάνει αδύνατη τη ζωή σου χωρίς να υποταχθείς.

Η βαθιά ευφυΐα του είναι ότι σε κάνει να αισθάνεσαι πως η συμμόρφωση είναι «εθελοντική», ενώ στην πραγματικότητα η αντίσταση είναι πρακτικά ανέφικτη.

Αυτή η παγκόσμια αρχιτεκτονική δεν είναι τυχαία. Όταν πανομοιότυπα συστήματα ψηφιακής ταυτότητας εμφανίζονται συγχρόνως σε όλο τον κόσμο, όταν οι QR κώδικες εφαρμόζονται ταυτόχρονα σε διαφορετικές ηπείρους, όταν οι βιομετρικές απαιτήσεις καθιερώνονται συντονισμένα, δεν πρόκειται για τυχαία εξέλιξη αλλά για σχεδιασμό.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ περιγράφει ανοιχτά αυτόν τον σχεδιασμό μέσω των πρωτοβουλιών για ψηφιακή ταυτότητα, της ατζέντας της «Μεγάλης Επανεκκίνησης» (Great Reset), και των μοντέλων του «καπιταλισμού των συμμετόχων» (stakeholder capitalism), που ενσωματώνουν τεχνολογικά, οικονομικά και βιολογικά συστήματα ελέγχου.

Η Κίνα εφαρμόζει ανοιχτά τον κοινωνικό έλεγχο, ενώ η Δύση προωθεί τις ίδιες ακριβώς τεχνολογίες με πιο ήπιες εκφράσεις: ασφάλεια, υγεία, άνεση. Παρόλα αυτά, η δομή είναι ίδια. Πρόκειται για την κινεζοποίηση της Δύσης, όπου ο ολοκληρωτισμός παρουσιάζεται ως ελευθερία.

Η σύγχρονη σκλαβιά δεν επιβάλλεται μόνο στο σώμα, αλλά κυρίως στη βούληση. Η πραγματική υποδούλωση είναι ο έλεγχος της συνείδησης. Αν μπορείς να ελέγχεις το πώς σκέφτονται οι άνθρωποι, τι σκέφτονται ή αν σκέφτονται καν, τότε όλες οι υπόλοιπες μορφές ελέγχου έρχονται από μόνες τους. Η γνωστική κυριαρχία είναι το θεμέλιο όλων των ελευθεριών. Όταν αυτή χάνεται, χάνεται και κάθε άλλη μορφή ελευθερίας.

Η σύνθεση του ελέγχου

Αυτό που προκύπτει από τη σύνδεση αυτών των μοτίβων είναι μια μορφή δουλείας πιο εξελιγμένη από οτιδήποτε άλλο στην ανθρώπινη ιστορία: αυτό που αποκαλώ « Πλέγμα Ελέγχου », έναν όρο που άκουσα για πρώτη φορά από την Κάθριν Όστιν Φιτς.

Το οικονομικό επίπεδο (που τεκμηριώνεται στο « The Corporate Veil ») σας υποβιβάζει σε μια οντότητα που παράγει έσοδα μέσω νομικών πλαισίων που αντιμετωπίζουν την ιθαγένεια ως εταιρική εγγραφή.

Το πολιτισμικό στρώμα (που εξερευνάται στο ” Engineering Reality “) κατασκευάζει τις συγκρούσεις που σε κάνουν να πολεμάς άλλους σκλάβους αντί να αναγνωρίζεις την φυτεία.

Το τεχνολογικό επίπεδο (που αποκαλύπτεται στο « The Invisible Leash ») εξαλείφει τις γνωστικές τριβές μέσω συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης που προβλέπουν και διαμορφώνουν τις επιλογές σας προτού τις κάνετε.

Το βιολογικό στρώμα (που αποκαλύπτεται στο ” Κόμβος χωρίς συναίνεση “) αποικίζει τις κυτταρικές σας διεργασίες μέσω συσκευών που παρακολουθούν και ενδεχομένως ελέγχουν τις φυσικές σας αντιδράσεις.

Το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς επιτήρηση ή έλεγχος — είναι η συστηματική αντικατάσταση της ανθρώπινης δράσης με αλγοριθμική βελτιστοποίηση. Δεν ζεις τη ζωή σου. Εκτελείς ένα σενάριο γραμμένο από συστήματα που σε γνωρίζουν καλύτερα από ό,τι γνωρίζεις εσύ τον εαυτό σου.

Η ιστορική δουλεία βασιζόταν σε εξωτερικό καταναγκασμό — οι σκλάβοι γνώριζαν ότι ήταν υποδουλωμένοι ακόμα και όταν ήταν ανίσχυροι να αντισταθούν. Οι σύγχρονοι σκλάβοι έχουν παραδώσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε συστήματα που προβλέπουν τις επιλογές τους, επιμελούνται τις πληροφορίες τους και διαμορφώνουν τις επιθυμίες τους. Η πιο βαθιά υποδούλωση δεν είναι του σώματος — είναι της ίδιας της θέλησης. Μόλις ελέγξεις τη συνείδηση — τι σκέφτονται οι άνθρωποι, πώς σκέφτονται, ακόμη και αν σκέφτονται — κάθε άλλη μορφή ελέγχου γίνεται αυτόματη. Η γνωστική κυριαρχία είναι το θεμέλιο όλων των άλλων ελευθεριών.

Ο προγραμματισμός της επόμενης γενιάς

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του σύγχρονου Συστήματος Ελέγχου είναι ψυχολογικό: μεγαλώνουμε πλέον παιδιά που δεν θα γνωρίσουν ποτέ πώς ήταν να νιώθεις πραγματικά ελεύθερος.

Δημιουργούμε αυτό που εύστοχα μπορεί να περιγραφεί ως «ψυχολογικά ανάπηρους» ανθρώπους—άτομα που έμαθαν από πολύ μικρά να προσαρμόζουν τις σκέψεις τους στα κοινωνικά σήματα, χωρίς ποτέ να αναπτύξουν πραγματικά ανεξάρτητη κρίση. Τα άτομα αυτά συγχέουν την κοινωνική αποδοχή με την αλήθεια και τη δημοτικότητα με την αρετή. Η συστηματική αυτή εκπαίδευση δημιουργεί πολίτες που δεν έχουν καν τη δυνατότητα να διαφωνήσουν αυθεντικά.

Όμως το ζήτημα είναι βαθύτερο από την απλή κοινωνική εκπαίδευση. Αυτό που βλέπουμε είναι η συστηματική αποτροπή της ίδιας της ανάπτυξης της ανθρώπινης συνείδησης.

Σκεφτείτε τι χάνεται: ένα παιδί που μαθαίνει να «νιώθει» μέσω εφαρμογών που καταγράφουν τη διάθεση, ποτέ δεν αναπτύσσει αληθινή συναισθηματική επίγνωση. Παιδιά που καθοδηγούνται αποκλειστικά μέσω GPS ποτέ δεν αναπτύσσουν την ικανότητα του προσανατολισμού και της χωρικής αντίληψης. Όσοι λαμβάνουν συνεχώς ντοπαμίνη από ειδοποιήσεις στο κινητό, δεν μαθαίνουν ποτέ να συγκεντρώνονται σε κάτι βαθιά. Και τα παιδιά που ρωτούν την Alexa για κάθε πληροφορία, δεν αναπτύσσουν ποτέ την κριτική σκέψη που προκύπτει από την πνευματική προσπάθεια να βρεις μόνος σου τις απαντήσεις.

Δεν πρόκειται απλώς για μια νέα «άνεση», αλλά για αντικατάσταση των νοητικών λειτουργιών. Όταν η συσκευή σου λέει πώς κοιμήθηκες, πώς νιώθεις, τι πρέπει να φας, πού να πας, τι να σκεφτείς—η ίδια η ικανότητα της αυτογνωσίας ατροφεί. Το παιδί δεν μαθαίνει να αναγνωρίζει τα σήματα του σώματός του, να εμπιστεύεται την κρίση του ή να αναπτύσσει αυτό που οι παλαιότεροι αποκαλούσαν απλά «κοινή λογική».

Σε αντίθεση με τα θύματα της Στάζι που είχαν τουλάχιστον κάποιες δεκαετίες φυσιολογικής ανάπτυξης πριν βιώσουν την καταπίεση, τα σημερινά παιδιά δεν αποκτούν ποτέ τέτοιες βάσεις. Δεν αναπτύσσουν αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «εσωτερικό κέντρο ελέγχου», επειδή ποτέ δεν παίρνουν πραγματικές αποφάσεις με πραγματικές συνέπειες—ή ακόμα και χωρίς τη μεσολάβηση της τεχνολογίας.

Αποτέλεσμα: μια γενιά είτε παράλυτη από υπερβολική αυτοσυνειδησία είτε πλήρως απερίσκεπτη. Κάποιοι αποσύρονται σε προσεκτικά κατασκευασμένες και αποστειρωμένες περσόνες, ενώ άλλοι ρισκάρουν τα πάντα σε εκθέσεις της προσωπικής τους ζωής, πιστεύοντας πως η ιδιωτικότητα είναι ήδη χαμένη υπόθεση.

Το πιο καταστροφικό είναι ότι δημιουργούμε ανθρώπους που δεν μπορούν καν να φανταστούν την ύπαρξη χωρίς διαμεσολάβηση. Δεν έχουν ποτέ βιώσει τη μη καταγεγραμμένη σκέψη, την ανεπιτήρητη κίνηση ή τη συνομιλία που δεν παρακολουθείται από κάποια συσκευή. Για εκείνους, η ιδιωτικότητα δεν είναι δικαίωμα που αφαιρείται, αλλά μια έννοια ξένη, επικίνδυνη και άχρηστη.

Δεν τους παρακολουθούμε απλώς—τους προγραμματίζουμε. Μαθαίνουμε στα παιδιά πως η αυθεντική πεποίθηση είναι επικίνδυνη, η ανεξάρτητη σκέψη είναι ρίσκο, η τεχνολογική διαμεσολάβηση ανώτερη από την ανθρώπινη κρίση, και η πιο χρήσιμη δεξιότητα είναι να διαβάζουν τους αλγοριθμικούς κώδικες συμπεριφοράς και να προσαρμόζονται σε αυτούς.

Το αποτέλεσμα είναι ο τέλειος σκλάβος: ένας άνθρωπος που αυτοεπιτηρείται, που μπερδεύει το κλουβί με ασφάλεια, και που έχει ξεχάσει ότι οι σκέψεις είναι για να μοιράζονται, οι πεποιθήσεις για να υπερασπίζονται, επειδή ποτέ δεν έμαθε ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό.

Η αναγνώριση της πραγματικότητας αυτής είναι το πρώτο βήμα προς την ελευθερία. Παρατηρήστε τον εαυτό σας. Πόσο συχνά ρωτάτε τη συσκευή σας πώς νιώθετε, αντί να το βιώνετε; Πόσες αποφάσεις σας καθοδηγούνται από αλγόριθμους; Πόση από την αυτογνωσία σας έχει εκχωρηθεί στην τεχνολογική ερμηνεία;

Οι σύγχρονοι σκλάβοι δεν ζουν με αλυσίδες, αλλά με οικονομικές υποχρεώσεις. Δεν απαντούν σε επιστάτες, αλλά σε αλγορίθμους. Δεν εργάζονται για να αποκτήσουν πλούτο, αλλά για να εξυπηρετήσουν ένα χρέος που ποτέ δεν επέλεξαν, συντηρώντας ένα σύστημα που εκμεταλλεύεται τη βιολογική τους ύπαρξη.

Έχετε τρεις επιλογές: να μείνετε ασυνείδητοι, να αναγνωρίσετε το σύστημα αλλά να συνεχίσετε να συμμετέχετε, ή να γίνετε συνειδητοί και να διεκδικήσετε την ελευθερία σας. Το τελευταίο είναι και το πιο δύσκολο.

Η αναγνώριση πως ζούμε σε μια «ψηφιακή φυτεία» δεν είναι λόγος απελπισίας, αλλά η βάση για απελευθέρωση. Τα ίδια μέσα που επιτρέπουν την άνευ προηγουμένου παρακολούθηση, προσφέρουν επίσης πρωτοφανείς δυνατότητες συντονισμού και αντίστασης.

Άλλωστε, δεν μπορείς να δραπετεύσεις από μια φυλακή αν δεν γνωρίζεις πρώτα ότι βρίσκεσαι μέσα σε αυτήν.

Το πρώτο βήμα προς την ελευθερία είναι η παραδοχή πως δεν είσαι ήδη ελεύθερος.

του Josh Stylman