Αυτές είναι οι πέντε «εποχές» του ανθρώπινου εγκεφάλου - Η Ενηλικίωση αργεί

 Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πέντε σημαντικές «εποχές» στην ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου σε μία από τις πιο ολοκληρωμένες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αλλάζει η νευρωνική σύνδεση από την παιδική ηλικία έως τα γηρατειά.

Όπως μεταδίδει ο βρετανικός Guardian, η μελέτη, που βασίστηκε σε εγκεφαλικές τομογραφίες σχεδόν 4.000 ατόμων ηλικίας από 1 έως 90 ετών, χαρτογράφησε τις νευρικές συνδέσεις και τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Στη συνέχεια αποκαλύφθηκαν πέντε ευρείες φάσεις, χωρισμένες από τέσσερα κρίσιμα «σημεία καμπής» στα οποία η οργάνωση του εγκεφάλου μεταβαίνει σε διαφορετική τροχιά, περίπου στις ηλικίες των 9, 32, 66 και 83 ετών.

«Κοιτώντας πίσω, πολλοί από εμάς αισθανόμαστε ότι η ζωή μας έχει χαρακτηριστεί από διαφορετικές φάσεις. Αποδεικνύεται ότι και ο εγκέφαλος περνάει από αυτές τις φάσεις», δήλωσε ο καθηγητής Duncan Astle, ερευνητής νευροπληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και βασικός συγγραφέας της μελέτης.

«Η κατανόηση ότι η δομική πορεία του εγκεφάλου δεν είναι θέμα σταθερής εξέλιξης, αλλά μάλλον θέμα μερικών σημαντικών σημείων καμπής, θα μας βοηθήσει να προσδιορίσουμε πότε και πώς οι συνδέσεις του είναι ευάλωτες σε διαταραχές».

Τα σημεία καμπής για τον εγκέφαλο

Η περίοδος ανάπτυξης της παιδικής ηλικίας διαρκεί από τη γέννηση έως την ηλικία των εννέα ετών, οπότε και μεταβαίνει στην εφηβική φάση – μια εποχή που διαρκεί έως την ηλικία των 32 ετών, κατά μέσο όρο.

Στα πρώτα χρόνια της τρίτης δεκαετίας της ζωής ενός ατόμου, οι νευρικές συνδέσεις του εγκεφάλου μεταβαίνουν σε λειτουργία ενηλίκου – την μακρύτερη περίοδο, που διαρκεί πάνω από τρεις δεκαετίες. Ένα τρίτο σημείο καμπής, γύρω στην ηλικία των 66 ετών, σηματοδοτεί την έναρξη μιας φάσης «πρόωρης γήρανσης» της αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου. Τέλος, ο «όψιμος γηρασμένος» εγκέφαλος διαμορφώνεται γύρω στα 83 έτη.

Οι επιστήμονες αξιολόγησαν τη δομή και την οργάνωση του εγκεφάλου με 12 διαφορετικούς δείκτες, όπως η αποτελεσματικότητα των συνδέσεων, ο βαθμός «κατάτμησης» των δικτύων και ο ρόλος των κεντρικών νευρωνικών κόμβων.

Από τη βρεφική ηλικία έως την παιδική ηλικία, παρατηρείται «συμπύκνωση δικτύου», καθώς ο τεράστιος αριθμός συνάψεων του βρεφικού εγκεφάλου μειώνεται, με τις πιο ενεργές να διατηρούνται. Την ίδια περίοδο μειώνεται η αποτελεσματικότητα της νευρωνικής συνδεσιμότητας. Ταυτόχρονα, ο όγκος της φαιάς και της λευκής ουσίας αυξάνεται, το πάχος του φλοιού φτάνει στο μέγιστο και οι χαρακτηριστικές πτυχώσεις του εγκεφάλου σταθεροποιούνται.

Στη δεύτερη «εποχή» του εγκεφάλου, την εφηβεία, η λευκή ουσία συνεχίζει να αυξάνεται σε όγκο, οπότε η οργάνωση των δικτύων επικοινωνίας του εγκεφάλου γίνεται όλο και πιο εξελιγμένη. Αυτή η εποχή χαρακτηρίζεται από τη σταθερά αυξανόμενη αποτελεσματικότητα των συνδέσεων σε ολόκληρο τον εγκέφαλο, η οποία σχετίζεται με την ενίσχυση των γνωστικών επιδόσεων. Οι εποχές ορίστηκαν με βάση τη σταθερή τάση ανάπτυξης του εγκεφάλου σε μια παρατεταμένη περίοδο, και όχι με βάση τη διατήρηση μιας σταθερής κατάστασης καθ' όλη τη διάρκεια.

Σε τι θα βοηθήσει η μελέτη

«Σίγουρα δεν λέμε ότι οι άνθρωποι στα τέλη της δεκαετίας των 20 θα συμπεριφέρονται σαν έφηβοι, ή ακόμα και ότι ο εγκέφαλός τους μοιάζει με αυτόν ενός εφήβου», δήλωσε η Αλέξα Μάουσλεϊ που ηγήθηκε της έρευνας. «Είναι πραγματικά το μοτίβο της αλλαγής».

Πρόσθεσε ότι τα ευρήματα θα μπορούσαν να δώσουν πληροφορίες για τους παράγοντες κινδύνου για διαταραχές της ψυχικής υγείας, οι οποίες εμφανίζονται συχνότερα κατά την εφηβεία.

Γύρω στα 32 έτη παρατηρείται η ισχυρότερη συνολική μεταβολή στην πορεία. Ζωτικά γεγονότα όπως η γονεϊκότητα μπορεί να παίζουν ρόλο σε ορισμένες από τις αλλαγές που παρατηρούνται, αν και η έρευνα δεν το εξέτασε ρητά. «Γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος των γυναικών που γεννούν αλλάζει μετά τον τοκετό», δήλωσε η Αλέξα Μάουσλεϊ. «Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι μπορεί να υπάρχει σχέση μεταξύ αυτών των ορόσημων και του τι συμβαίνει στον εγκέφαλο».

Από την ηλικία των 32 ετών, η αρχιτεκτονική του εγκεφάλου φαίνεται να σταθεροποιείται σε σύγκριση με τις προηγούμενες φάσεις, κάτι που αντιστοιχεί σε ένα «πλατό στην νοημοσύνη και την προσωπικότητα», σύμφωνα με άλλες μελέτες. Οι περιοχές του εγκεφάλου γίνονται επίσης πιο διαχωρισμένες.

Τα δύο τελευταία σημεία καμπής ορίστηκαν από τη μείωση της συνδεσιμότητας του εγκεφάλου, η οποία πιστεύεται ότι σχετίζεται με τη γήρανση και την εκφύλιση της λευκής ουσίας στον εγκέφαλο.