H Υπογειοποίηση ως Μηχανισμός Μετασχηματισμού των Αστικών Κέντρων

 

Η Υπογειοποίηση ως Μηχανισμός Μετασχηματισμού των Αστικών Κέντρων

**Η περίπτωση της Λεωφόρου Μεσογείων και η αναγκαιότητα ανασχεδιασμού της Αγίας Παρασκευής

Οι σύγχρονες πόλεις αντιμετωπίζουν πίεση από τρεις αλληλένδετες παραμέτρους: την αυξανόμενη κυκλοφοριακή συμφόρηση, την έλλειψη διαθέσιμου δημόσιου χώρου και τη μείωση της περιβαλλοντικής ποιότητας. Στην Αττική, όπου η αστική πυκνότητα έχει υπερβεί τα λειτουργικά όρια, η ανάγκη υλοποίησης έργων που εκσυγχρονίζουν τις αστικές υποδομές δεν αποτελεί επιλογή αποτελεί προϋπόθεση βιωσιμότητας.

Στο πλαίσιο αυτό, η υπογειοποίηση της Λεωφόρου Μεσογείων συνιστά μια κρίσιμη στρατηγική παρέμβαση για την Αγία Παρασκευή.

Η λειτουργική επιβάρυνση της Μεσογείων και ο ρόλος της ως υπερτοπικού άξονα

Η Λεωφόρος Μεσογείων εξυπηρετεί υπερτοπικές μετακινήσεις, συγκεντρώνοντας κυκλοφορία από τα Μεσόγεια, τα βόρεια προάστια και τον κεντρικό τομέα της Αθήνας. Η κυκλοφοριακή της φόρτιση δεν προέρχεται μόνο από τους κατοίκους της Αγίας Παρασκευής, αλλά από μια ευρύτερη περιφέρεια που χρησιμοποιεί τη λεωφόρο ως βασικό διάδρομο προς το κέντρο.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα:

συνεχή συμφόρηση,

υψηλά επίπεδα μικροσωματιδίων,

διαρκή ηχορύπανση,

απουσία λειτουργικής συνέχειας μεταξύ των δύο πλευρών της πόλης.

Η υφιστάμενη κατάσταση παρεμποδίζει όχι μόνο τις μετακινήσεις εντός του Δήμου αλλά και τον συνολικό χωροταξικό σχεδιασμό της περιοχής.

Οι υπογειοποιήσεις ως εργαλείο ολοκληρωμένου αστικού σχεδιασμού

Οι υπογειοποιήσεις μεγάλης κλίμακας δεν αποτελούν μόνο κυκλοφοριακές παρεμβάσεις. Στον διεθνή αστικό σχεδιασμό θεωρούνται μοχλοί μετασχηματισμού του αστικού περιβάλλοντος, καθώς επιτρέπουν:

Α. Αποδέσμευση επιφανειακού δημόσιου χώρου

Μεταφέροντας τις υψηλές ροές κυκλοφορίας σε υπόγεια σήραγγα, απελευθερώνεται μεγάλος συνεχόμενος χώρος στην επιφάνεια. Αυτός ο χώρος μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί για:

πράσινες διαδρομές,

γραμμικά πάρκα,

ζώνες χαμηλής κυκλοφορίας,

πεζοδρομημένες περιοχές,

πολιτιστικές και κοινωνικές υποδομές.

Σε αστικά κέντρα με έλλειψη ελεύθερων χώρων —όπως η Αγία Παρασκευή— η επανάκτηση της επιφάνειας αποτελεί αστικό κεφάλαιο ανυπολόγιστης σημασίας.

Β. Μείωση εξωτερικών περιβαλλοντικών πιέσεων

Η μετατόπιση του κυκλοφοριακού φόρτου υπόγεια:

μειώνει δραστικά τον θόρυβο,

βελτιώνει τα επίπεδα ποιότητας αέρα,

περιορίζει το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας,

αναβαθμίζει τον δείκτη ευημερίας σε ακτίνα εκατοντάδων μέτρων.

Γ. Ενοποίηση των αστικών γειτονιών

Οι μεγάλοι οδικοί άξονες λειτουργούν ως διαχωριστικές γραμμές (urban barriers).

Με την υπογειοποίησή τους, οι πόλεις επανακτούν την ενότητά τους.

Η σύνδεση των ανατολικών και δυτικών τμημάτων της Αγίας Παρασκευής θα ενισχύσει:

την τοπική οικονομία,

τη συνοχή των γειτονιών,

την προσβασιμότητα σε δημόσιες υπηρεσίες,

την αστική κινητικότητα χαμηλού αποτυπώματος.

Δ. Δημιουργία προϋποθέσεων για μακροπρόθεσμο χωροταξικό σχεδιασμό

Καμία σύγχρονη πόλη δεν μπορεί να ανασχεδιάσει τη στρατηγική της ανάπτυξη όσο η πλειονότητα του διαθέσιμου χώρου δεσμεύεται από την κυκλοφορία.

Η υπογειοποίηση λειτουργεί ως πλατφόρμα μελλοντικού σχεδιασμού και όχι ως μεμονωμένη τεχνική παρέμβαση.

Η Αγία Παρασκευή μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι

Η πόλη βρίσκεται σε μια φάση όπου η πληθυσμιακή πυκνότητα, η πίεση στα δίκτυα μεταφορών και η ανάγκη δημιουργίας δημόσιων χώρων έχουν φτάσει στο όριο. Η συνέχιση του υφιστάμενου μοντέλου οδηγεί σε σταδιακή υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και μείωση της λειτουργικής ανταγωνιστικότητας της πόλης.

Η υπογειοποίηση της Μεσογείων:

θα αναβαθμίσει τη συνολική λειτουργία της πόλης,

θα βελτιώσει το περιβάλλον και τις μετακινήσεις,

θα επιτρέψει την εκπόνηση ενός συνεκτικού, ρεαλιστικού και σύγχρονου χωροταξικού σχεδίου,

θα απελευθερώσει δυναμικό ανάπτυξης που σήμερα παραμένει εγκλωβισμένο.

Διεθνή παραδείγματα και συγκριτική αξιολόγηση

Σε πόλεις όπως η Κοπεγχάγη, η Μαδρίτη και η Σεούλ, η υπογειοποίηση μεγάλων αξόνων οδήγησε:

σε αύξηση των πράσινων χώρων κατά 25%–60%,

σε μείωση ρύπων έως 35%,

σε ενίσχυση της εμπορικής δραστηριότητας στη ζώνη επιρροής,

σε σημαντική βελτίωση των δεικτών κοινωνικής ευημερίας.

Τα παραδείγματα αυτά επιβεβαιώνουν ότι η υπογειοποίηση της Μεσογείων δεν είναι υπερβολή· είναι αναπτυξιακή επιλογή πλήρως εναρμονισμένη με τις διεθνείς πρακτικές.

Η υπογειοποίηση ως επένδυση βιωσιμότητας

Η Αγία Παρασκευή χρειάζεται ένα νέο πρότυπο αστικού σχεδιασμού. Η υπογειοποίηση της Μεσογείων δεν είναι μόνο έργο συγκοινωνιακής βελτιστοποίησης. Είναι μια αναπτυξιακή επένδυση με ορίζοντα δεκαετιών, που θα καθορίσει τη λειτουργία, τη δομή και την ποιότητα ζωής της πόλης.

Η υλοποίησή της συνιστά την πιο ώριμη, τεχνοκρατικά επαρκή και αναγκαία λύση για το μέλλον της Αγίας Παρασκευής.

Φώτης Αλεξόπουλος

Οικονομολόγος- Μέλος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος -Πτυχιούχος του Παντειου Πανεπιστημίου στην σχολή Επιστημών Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης του Τμήματος Τοπικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης - Μέλος του Συνδέσμου Ελλήνων Περιφερειολόγων

Πρώην Δημοτικός Σύμβουλος Αγίας Παρασκευής

Επικεφαλής της Παράταξης “Αγία Παρασκευή – Σύγχρονη Πόλη”