Ελλάδα, παράδεισος για... Kεντροευρωπαίους συνταξιούχους, αλλά κόλαση για τους Ελληνες

 Ντίνα Δασκαλοπούλου

Παππούδες και γιαγιάδες με το δισάκι τους στον ώμο - Τα «χιονοπούλια» μεταναστεύουν ψάχνοντας μια καλύτερη ζωή.

Η γενιά των Baby Boomers έδωσε νέα πνοή στη λέξη, που πια περιγράφει παππούδες και γιαγιάδες οι οποίοι μετοικούν σε θερμότερες χώρες 

● «Το όνειρό μας είναι να φτιάξουμε μια μικρή κοινότητα και να περάσουμε τα φθινοπωρινά μας χρόνια σε αυτόν τον ηλιόλουστο τόπο», δηλώνει ο Μάικλ, συνταξιούχος από το Σιάτλ, που πέρυσι αγόρασε ένα σπίτι σε χωριό της δυτικής Πελοποννήσου και σύντομα μετατράπηκε σε άτυπο μεσίτη, αφού οι φίλοι του πίσω στην πατρίδα ήθελαν να αποκτήσουν κι εκείνοι ένα σπιτάκι στην Ελλάδα

«Δεν κρύβονται τα χρόνια, καρδούλα μου» - η κυρία Κυριακή είναι 80 χρόνων και μαζί με τα χρόνια της δεν έκρυψε τίποτα σε καμία από τις αδιάκριτες ερωτήσεις που της κάναμε. Την ίδια μέρα που μιλούσαμε μαζί της, οι ιστοσελίδες είχαν κατακλυστεί από την είδηση πως «η Ελλάδα είναι ένα από τα 10 καλύτερα μέρη παγκοσμίως για να ζήσει ένας συνταξιούχος».

To Forbes κατατάσσει την Ελλάδα σε ένα από τα 10 καλύτερα μέρη του κόσμου για να περάσει κάποιος «τα χρόνια του φθινοπώρου». Οσο η ενεργειακή κρίση βαθαίνει και συνεχίζεται η περιδίνηση της παγκόσμιας οικονομίας, οι απόμαχοι της ζωής ψάχνουν πιο ήσυχα μέρη για να ξεχειμωνιάσουν, ζητώντας καταφύγιο σε χώρες όπου η σύνταξή τους θα τους επιτρέπει μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Κι ενώ η κυβέρνηση ήδη από το καλοκαίρι προσκαλεί Ευρωπαίους συνταξιούχους να ξεχειμωνιάσουν στην Ελλάδα, οι ντόπιοι παππούδες και γιαγιάδες ζουν μια ζωή που πόρρω απέχει από το όνειρο της «ασημένιας οικονομίας».

«Θα ήταν μεγάλη χαρά για εμάς τους Ελληνες να υποδεχθούμε Γερμανούς συνταξιούχους που θέλουν να περάσουν έναν μεσογειακό χειμώνα με ελληνική φιλοξενία, ήπιο καιρό και παρεχόμενες υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Θα σας περιμένουμε», δήλωνε το καλοκαίρι στη γερμανική εφημερίδα Bild ο υπουργός Τουρισμού, Βασίλης Κικίλιας. Δεν είναι η πρώτη φορά, αφού κατά καιρούς στον ευρωπαϊκό Τύπο εμφανίζονται άρθρα με ελκυστικούς τίτλους, όπως αυτός της οικονομικής εφημερίδας Ηandelsblatt: «Ελλάδα, η "Φλόριντα" της Ευρώπης». «Ισως οι αγνοί λάτρεις της Ελλάδας να ανατριχιάζουν με αυτό το όραμα. Αλλά η ελληνική κυβέρνηση το βλέπει ως βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θεωρεί τη χώρα παράδεισο συνταξιοδότησης. Θέλει να προσελκύσει για μετεγκατάσταση συνταξιούχους από τον κρύο Βορρά στον ηλιόλουστο Νότο», αναφέρει το άρθρο.

Το Annual Global Retirement Index, αν και δεν είναι επιστημονικό εργαλείο, εδώ και τρεις δεκαετίες συγκεντρώνει απόψεις κι εμπειρίες συνταξιούχων κι έτσι καταρτίζει τη λίστα με τα καλύτερα μέρη του κόσμου για να ζήσει ένας συνταξιούχος - αυτή τη λίστα επικαλέστηκε το Forbes κι έγινε viral στο ελληνικό διαδίκτυο. Πώς όμως περιγράφει τη χώρα μας ο παγκόσμιος οδηγός; Φυσικά αναφέρεται στο υπέροχο ηλιόλουστο κλίμα και τα εκθαμβωτικά νησιά, τη «philoxenia» και τα ζεστά αισθήματα των ντόπιων, την εξωστρεφή κουλτούρα και της γειτονιάς και των cafenios, αλλά και τον σεβασμό στους ηλικιωμένους, το υψηλό επίπεδο των υπηρεσιών υγείας, το σχετικά χαμηλό κόστος ζωής και στέγασης. Ενας παράδεισος δηλαδή και μάλιστα για κάθε πορτοφόλι - εκτός κι αν η γιαγιά κι ο παππούς έχουν ελληνικό διαβατήριο.

Σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα για τη μετανάστευση των Ευρωπαίων χαμηλοσυνταξιούχων, ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, Σάββας Ρομπόλης, και ο υποψήφιος διδάκτορας του Παντείου, Βασίλης Μπέτσης, καταδεικνύουν ότι σε σύνολο 2.550.000 συνταξιούχων στη χώρα μας, οι 595.000 (23,3%) ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας με μέση μηνιαία σύνταξη 350 ευρώ (μεικτά). Αλλά και οι Ευρωπαίοι συνταξιούχοι δεν ζουν θεαματικά καλύτερα, γι' αυτό και αναζητούν καταφύγιο όπου τους βγάλουν η μοίρα και η σύνταξή τους.

Οπως σημειώνουν στη μελέτη τους οι Ρομπόλης και Μπέτσης, στη Γερμανία το 2018, το 51,4% (9,3 εκατ. άτομα) των συνταξιούχων ελάμβανε μηνιαία σύνταξη κάτω των 900 ευρώ, ενώ το όριο της φτώχειας στην πιο εύρωστη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης ανέρχεται για κάθε άτομο στο επίπεδο των 999 ευρώ τον μήνα.

Μορφές απασχόλησης

«Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Bertelsman -λένε οι μελετητές-, προβλέπεται στο μέλλον η αύξηση της φτώχειας των συνταξιούχων εξαιτίας και της αύξησης των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, σε βαθμό που ένας στους πέντε (20%) συνταξιούχος στη Γερμανία από το 2031 και μετά θα απειλείται από τον κίνδυνο της φτώχειας». Οι χαμηλοσυνταξιούχοι στη Γερμανία αναγκάζονται να εργαστούν για να συμπληρώνουν τη σύνταξή τους: μέσα σε σχεδόν δύο δεκαετίες ο αριθμός των εργαζόμενων παππούδων και γιαγιάδων τριπλασιάστηκε (το 2000 εργάζονταν 530.000 χαμηλοσυνταξιούχοι, έναντι 1,45 εκατ. το 2018). Την ίδια ώρα στη Γαλλία, σε σύνολο 17 εκατομμυρίων συνταξιούχων (2019) 1,4 εκατ. συνταξιούχοι (8,3%) διαβιούν κάτω από το όριο φτώχειας, δηλαδή με λιγότερα από 1.015 ευρώ τον μήνα.

Πίσω στην Ελλάδα, η κυρία Κυριακή, από το διαμέρισμά της στο Κερατσίνι, μας μιλάει για τη σκληρή ζωή στα «χρυσά χρόνια».

«Οταν ο άντρας μου βγήκε στη σύνταξη έπαιρνε 2.400 τον μήνα από το ΝΑΤ. Μετά ο Παπανδρέου ο γιος άρχισε και τα έκοβε κι όλο κόβονταν - τώρα παίρνω στο χέρι 1.100. Σαράντα χρόνια στη θάλασσα ήταν ο άντρας μου και να παίρνουμε αυτά τα χρήματα; Πάρα πολύ έχει αλλάξει η ζωή μου, πήγα στο σούπερ και πήρα τα απαραίτητα κι έδωσα 60 ευρώ. Ακρίβυναν όλα τα πράγματα - χώρια τα φάρμακα. Δεν μπορώ να βάλω κάτι στην άκρη, ντύσιμο κάνουμε με ό,τι είχαμε χρόνια, το ρεύμα δεν σου λέω τίποτα, ήρθαν να μου το κόψουν. Μεγαλώνω και την εγγόνα μου κι είμαι και άνθρωπος - όσο μεγαλώνεις θες λίγο καλύτερο φαΐ, να πιεις έναν καφέ. Παλιότερα πήγαινα κανένα θέατρο, ήθελα να φέρνω μια γυναίκα να με βοηθάει πού και πού, να φτιάχνω τις ατέλειες του σπιτιού - πάνε τώρα αυτά, ξεχάστηκαν. Αυτόν τον χρόνο είναι όλα πάνω, ψωμί, γάλα, φέτα, κρέας... Αλλά δεν ξεσηκώνεται ο κόσμος, δεν λέμε τίποτα - να ξεσηκωθούμε, είναι το μόνο κράτος με τέτοια ακρίβεια. Ο άντρας μου από τη στενοχώρια του "έφυγε", από 2.400 τού έφτασαν τη σύνταξη 1.400, έπαθε ανεύρυσμα και δεν τον προλάβαμε. Τους ηλικιωμένους τούς έχει κάνει πέρα αυτή η κυβέρνηση -όλους δηλαδή- αλλά εμάς περισσότερο. Κι αν έχεις και δάνεια...».

Την επομένη μιλάμε μέσω viber με τον Ζαν Πολ και τη γυναίκα του τη Μαρία - ετοιμάζουν τις βαλίτσες τους για την Ελλάδα κι ενώ μιλούν για την ίδια χώρα με την κυρία Κυριακή, περιγράφουν έναν άλλο κόσμο. Τα τελευταία έξι χρόνια μοιράζουν τη ζωή τους ανάμεσα στη χώρα μας, τη Γαλλία και την Ιταλία - τις χώρες καταγωγής τους. Δεν είναι οικονομικοί οι λόγοι που τους φέρνουν κάθε χρόνο πίσω στην Ελλάδα, αλλά «η χώρα, το κλίμα και, κυρίως, οι Ελληνες - αυτοί οι φανταστικοί άνθρωποι. Μαθαίνουμε ελληνικά, μας αρέσουν τα πάντα εδώ, τα έθιμα, ο χορός, το φαγητό, οι παρέες. Γυρίζουμε πίσω μόνο και μόνο για να βλέπουμε τα παιδιά μας και ήδη από τον Νοέμβριο νοσταλγούμε την Ελλάδα, δεν υπάρχει πιο όμορφο μέρος για να ζεις. Κι έπειτα εδώ δεν νιώθεις ότι γερνάς, δεν νιώθεις απομονωμένος και δυστυχής, αλλά μέσα στη χαρά της ζωής».

Το ίδιο ερωτευμένος με τη χώρα και τους ανθρώπους είναι ο Μάικλ, συνταξιούχος από το Σιάτλ, που πέρυσι αγόρασε ένα σπίτι σε χωριό της δυτικής Πελοποννήσου και πολύ σύντομα μετατράπηκε σε άτυπο μεσίτη, αφού οι φίλοι του πίσω στην πατρίδα έβλεπαν τα βίντεο και τις φωτογραφίες από τη ζωή του στο ψαροχώρι κι ήθελαν να αποκτήσουν κι εκείνοι ένα σπιτάκι στην Ελλάδα. «Τώρα αναζητώ άλλα 4-5 ακίνητα, το όνειρό μας είναι να φτιάξουμε μια μικρή κοινότητα και να περάσουμε τα φθινοπωρινά μας χρόνια σε αυτόν τον ηλιόλουστο τόπο», μας έλεγε όλο ενθουσιασμό ο Μάικλ πριν από λίγο καιρό.

Η κυρία Σοφία είναι 77 χρόνων, μαζί με τον σύζυγό της επιβιώνουν με μια σύνταξη 800 ευρώ. «Πολύ περιορισμένα ζούμε, καρδούλα μου, με το που θα πληρωθούμε κοιτάμε πρώτα να πληρώσουμε τα φώτα, τα νερά, τα φάρμακα κι ό,τι περισσέψει από εκείνα θα φάμε. Πριν μπορούσαμε να πάμε και μια βόλτα, ευτυχώς που έχω το παιδί έξω και κάπως μπορεί να με βοηθήσει κι εκείνο. Ζήσαμε κάποια χρόνια στην Αμερική, μετά ο σύζυγος πηγαινοερχόταν. Η ζωή μας θα ήταν πολύ καλύτερη αν ζούσαμε εκεί, βοηθάνε τους ανέργους, τα παιδιά έχουν διαφορετική αντιμετώπιση. Εδώ ούτε υγεία έχουμε ούτε παιδεία, τα βλέπετε. Στερνή μου γνώση να σ' είχα πρώτα. Στον μικρό μου που πήγε έξω, επιμένω να μείνει. Η μεγάλη μου είναι δύσκολο να φύγει τώρα. Δεν έχεις ιδέα, κορούλα μου, αν δεν είσαι μαθημένη σε αυτή τη δυσκολία στενοχωριέσαι περισσότερο. Οι ζωές μας διαλύθηκαν. Οταν οι γονείς μου ήρθαν κατεστραμμένοι το '22, αντιμετώπισαν πολλές δυσκολίες και τώρα κοντεύουμε κι εμείς να τα ζήσουμε αυτά και τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας».

Η κυρία Μάγια είναι 72 χρόνων και είναι συνταξιούχος από το 2006 - δούλευε σε ΔΕΚΟ και πήρε νωρίτερα σύνταξη γιατί είχε θεμελιώσει δικαίωμα ως μητέρα ανηλίκου. «Από τότε μέχρι σήμερα η σύνταξή μου έχει περικοπεί κατά 300 ευρώ - αυτό σημαίνει πως πια πρέπει να ζω με λιγότερα από 1.000 ευρώ τον μήνα. Με μια λέξη, αθλιότης! Αλλιώς τα είχα υπολογίσει βάσει των πολύ μεγάλων εισφορών που πλήρωνα και τελικά τίποτα... είχαμε υπολογίσει ότι θα κάνουμε ταξίδια, θα χαρούμε ό,τι δεν ζήσαμε όσο δουλεύαμε. Τώρα ζούμε με μια αγωνία, η υγεία μας επιβαρύνεται, τα παιδιά μας δεν είναι τακτοποιημένα. Δεν είμαι ούτε ήσυχη ούτε ευχαριστημένη.

»Μας κοροϊδεύουν ότι θα πάρουμε αύξηση, δεν αντιπροσωπεύει ούτε κατ' ελάχιστο τα χρήματα που έχουμε χάσει αφού μας τα έκοψαν λόγω της κρίσης, λες και τα φάγαμε μαζί. Δεν μπορώ να το δικαιολογήσω μέσα μου. Η ζωή μας έχει αλλάξει δραματικά, είναι έτσι όλοι μας οι φίλοι, όλοι μας οι γνωστοί. Μας εμποδίζει ακόμα και να βρισκόμαστε σε εκδρομές, σε γλέντια. Το θεωρώ ταπεινωτικό, εξευτελιστικό κι είμαστε αξιολύπητοι γιατί δεν κάνουμε και τίποτα για να αντιδράσουμε. Να πάρουμε παράδειγμα από τους Ισπανούς ή τους Γάλλους.

»Τι θα έλεγα στον Μητσοτάκη; Να σταματήσει να μας κοροϊδεύει και να μας περνάει ότι είμαστε μόνο και μόνο για να τους ψηφίζουμε. Και που θα του μιλούσα πολύ θα του ήταν. Και που τα σκέφτομαι μου ανεβαίνει η πίεση. Παρακολουθώ Βουλή και μου φαίνεται θέατρο του παραλόγου αυτό που στήνει η κυβέρνηση. Ο κόσμος έχει παραδοθεί στη μοίρα του και παίζουν καταλυτικό ρόλο τα ΜΜΕ».

Επιπτώσεις της πανδημίας

Την ίδια ώρα, οι «Γιατροί του Κόσμου» κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τους ντόπιους ηλικιωμένους: «Αδιαμφισβήτητα η πανδημία Covid-19 έχει επιδεινώσει σημαντικά τις υφιστάμενες ανισότητες. Εντός της τελευταίας τριετίας οι κοινωνικοοικονομικές, περιβαλλοντικές, υγειονομικές και κλιματικές επιπτώσεις στη ζωή των ηλικιωμένων έχουν πολλαπλασιαστεί, ιδίως όμως των ηλικιωμένων γυναικών που αποτελούν την πλειονότητα των ηλικιωμένων παγκοσμίως. Στην Ελλάδα οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν αυξημένες ψυχοκοινωνικές ανάγκες και μεγαλύτερο κίνδυνο απομόνωσης, ασθένειας και φτώχειας. Εντός της εξαιρετικά δύσκολης περιόδου που διανύουμε, τα ηλικιωμένα άτομα είναι έκθετα στον κίνδυνο ενεργειακής φτώχειας και συνεπώς περιορισμού των δαπανών που αφορούν την πρόληψη και την καλή πρόγνωση της υγείας τους».