Τετάρτη 29 Ιανουαρίου 2025

H Kυβέρνηση Μητσοτάκη επεκτείνει την χρήση τεχνητής νοημοσύνης για άμεση παρακολούθηση κάθε πολίτη!


Η κυβέρνηση Μητσοτάκη βρίσκεται στο επίκεντρο έντονων αντιδράσεων, καθώς αποκαλύπτεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόρριψη περιορισμών σχετικά με τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης (AI), ανοίγοντας τον δρόμο για μαζικές και ανεξέλεγκτες παρακολουθήσεις πολιτών υπό την επίφαση της εθνικής ασφάλειας.


Η νέα αυτή τάση στη χρήση της AI για την παρακολούθηση της δημόσιας ζωής προκαλεί έντονες ανησυχίες, καθώς θυμίζει το σκάνδαλο των υποκλοπών που συγκλόνισε τη χώρα. Ωστόσο, αυτή τη φορά, το εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία φαίνεται να παρέχει τις απαραίτητες «δικαιολογίες» για τη συλλογή δεδομένων σε δημόσιους χώρους, με αποτέλεσμα την καταστρατήγηση θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών.

Η 2α Φεβρουαρίου, ημέρα Κυριακή, αναμένεται να σηματοδοτήσει το τέλος της ιδιωτικότητας στους δημόσιους χώρους, καθώς με τον νέο ευρωπαϊκό νόμο, οι κυβερνήσεις θα αποκτήσουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τεχνολογίες AI για να παρακολουθούν, να καταγράφουν και να αναλύουν τη συμπεριφορά των πολιτών σε πραγματικό χρόνο, με τη βοήθεια συστημάτων αναγνώρισης προσώπων και συναισθημάτων.

Η Ελλάδα στηρίζει την επέκταση της χρήσης AI για παρακολούθηση

Η έρευνα της Investigate Europe και των Reporters United, η οποία βασίζεται σε εμπιστευτικά έγγραφα, αποκαλύπτει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της ελληνικής κυβέρνησης στη διαμόρφωση αυτής της νέας πολιτικής. Η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που ζήτησε και πέτυχε την επέκταση της χρήσης της AI στις φυλακές και στις συνοριακές ζώνες, προκειμένου να επεκταθεί η παρακολούθηση πολιτών σε εκτεταμένες περιοχές της χώρας. Η παρέμβαση αυτή ανοίγει τον δρόμο για την εγκατάσταση συστημάτων παρακολούθησης και σε περιοχές εκτός των πόλεων, αυξάνοντας έτσι τη δυνατότητα για παρακολούθηση των πολιτών σε απομακρυσμένες περιοχές.

Η απόρριψη των δικλείδων ασφαλείας

Η ελληνική κυβέρνηση βρέθηκε επίσης στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης για την απόρριψη σημαντικών δικλείδων ασφαλείας που είχαν προταθεί από άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης για τον νέο ευρωπαϊκό κανονισμό περί Τεχνητής Νοημοσύνης (AI Act), πολλές κυβερνήσεις υποστήριξαν την εφαρμογή αυστηρών περιορισμών για την χρήση τεχνολογιών AI σε δημόσιους χώρους, με στόχο την προστασία της ιδιωτικότητας και των δικαιωμάτων των πολιτών. Ωστόσο, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που απορρίπτει όλες τις προτάσεις για δικλείδες ασφαλείας, δίνοντας το πράσινο φως για την εκτεταμένη χρήση των τεχνολογιών AI από τις αρχές ασφαλείας και ιδιωτικές εταιρείες συνεργάτες τους.

Μάλιστα, η Ελλάδα ζήτησε ρητή εξαίρεση των συνοριακών περιοχών και των φυλακών από τον ορισμό του “δημόσιου προσβάσιμου χώρου” όσον αφορά την χρήση συστημάτων αναγνώρισης προσώπου σε πραγματικό χρόνο. Αυτό θα επιτρέψει στις αρχές να χρησιμοποιούν τεχνολογίες παρακολούθησης χωρίς να υπόκεινται στους αυστηρούς περιορισμούς που ισχύουν για άλλους δημόσιους χώρους.

Η δυστοπική εικόνα της επόμενης ημέρας

Ο νέος νόμος που προωθεί η ΕΕ, και η υιοθέτησή του από την ελληνική κυβέρνηση, καθιστά το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και την ανωνυμία σε δημόσιους χώρους μια μακρινή ανάμνηση. Η δυνατότητα χρήσης AI για την παρακολούθηση πολιτών θα επιτρέπει στις κυβερνήσεις και σε συνεργαζόμενες ιδιωτικές εταιρείες να καταγράφουν την κάθε τους κίνηση, ακόμα και τα συναισθήματα που εκδηλώνονται μέσω της τεχνολογίας αναγνώρισης συναισθημάτων, με στόχο την πρόληψη «επικίνδυνων» συμπεριφορών ή την ανάλυση του κοινωνικού κλίματος.

Αυτό το σενάριο προκαλεί έντονες ανησυχίες για την καταπάτηση θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων και τη δημιουργία ενός πανίσχυρου συστήματος παρακολούθησης που θα παρακολουθεί κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής. Η απουσία δικλείδων ασφαλείας αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο κατάχρησης αυτών των τεχνολογιών, οδηγώντας σε ακόμα μεγαλύτερη αυταρχική παρακολούθηση και περιορισμούς στην ελευθερία των πολιτών.

Ο νέος ευρωπαϊκός νόμος ορίζει 16 εξαιρέσεις σχετικά με τη χρήση συστημάτων αναγνώρισης προσώπου στο δημόσιο χώρο

Έγγραφο 1ο: Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ζητάει εξαίρεση για φυλακές και σύνορα

Στις 29 Νοεμβρίου 2023, ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης ζήτησε να μην ισχύει κανένας περιορισμός στη χρήση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης σε πραγματικό χρόνο όταν πρόκειται για συνοριακές περιοχές και φυλακές. 

Αυτό προκύπτει από την αναφορά της γερμανικής διπλωματικής αποστολής, περιγράφοντας τη συνεδρίαση. Το έγγραφο περιλαμβάνεται σε αυτά που ήρθαν στην κατοχή μας. Η Ελλάδα «ζήτησε να εξαιρεθούν ρητά οι συνοριακές περιοχές και οι φυλακές από τον ορισμό του “δημόσια προσβάσιμου χώρου”, σε ό,τι αφορά τη χρήση RBI σε πραγματικό χρόνο». (RBI, δηλαδή Remote Biometric Identification, είναι η ταυτοποίηση βιομετρικών στοιχείων μέσω καμερών από τις αρχές ασφαλείας.) Αν οι συνοριακές περιοχές και οι φυλακές δεν θεωρούνται «δημόσιος χώρος», τότε όποιοι περιορισμοί κι αν τεθούν στη χρήση βιομετρικών εργαλείων στο δημόσιο χώρο δεν θα τις αφορούν. 

Μετάφραση από τα γερμανικά στα ελληνικά του γερμανικού διπλωματικού εγγράφου. Το απόσπασμα περιγράφει την εξαίρεση που ζήτησε η ελληνική κυβέρνηση για τις φυλακές και τις συνοριακές περιοχές στις 29 Νοεμβρίου 2023

Τα συστήματα ταυτοποίησης σε πραγματικό χρόνο περιλαμβάνονται στον κατάλογο των «εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου» για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Οι καθηγήτριες του πανεπιστημίου του Μάαστριχτ Άλις Τζανίνι και Σάρα Τας εξηγούν: «Τα συστήματα RBI ταυτοποιούν άτομα που μπορεί να μην αποτελούν επισήμως αντικείμενο αστυνομικής έρευνας, να μην είναι ύποπτοι, αλλά απλά στοχοποιούνται. Ο όρος είναι εγγενώς ασαφής και άρα επιδέχεται πολλές ερμηνείες». 

Παρόλα αυτά, η Ελλάδα ζήτησε την εξαίρεση και αυτή εγκρίθηκε. Στη συνέχεια, «χάθηκε» στο κείμενο μιας πολύ ευρύτερης διατύπωσης, που επιτρέπει ακόμα περισσότερα. «Ένα κράτος μέλος μπορεί να επιτρέψει την πλήρη ή μερική χρήση συστημάτων RBI σε πραγματικό χρόνο στο δημόσιο χώρο για λόγους τήρησης της τάξης», αναφέρει το άρθρο 5 του νέου ευρωπαϊκού νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη. 

Τίθενται κάποιες προϋποθέσεις, παραδείγματος χάριν να υπάρχει αντίστοιχη πρόβλεψη στην εθνική νομοθεσία ή να ενημερώνεται για τη χρήση των συστημάτων η Κομισιόν, αλλά ούτε κι αυτές ισχύουν αν ένα κράτος επικαλεστεί λόγους εθνικής ασφαλείας. 

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προσπάθησε μάταια να αποτρέψει την εξέλιξη αυτή. «Ήταν μια από τις πιο σκληρές μάχες», μας είπε πηγή του Ευρωκοινοβουλίου που μετείχε στις διαπραγματεύσεις με τις κυβερνήσεις. «Χάσαμε». 

Έγγραφο 2ο: Η κυβέρνηση Μητσοτάκη απορρίπτει όλες τις δικλείδες ασφαλείας

Στη συνεδρίαση της 24ης Νοεμβρίου 2023, η Ελλάδα ζήτησε να καταργηθεί και κάθε δικλείδα ασφαλείας στη χρήση RBI εκ των υστέρων – ουσιαστικά να μην υπάρχουν όρια στην αναδρομική αξιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης. 

Ακολουθεί αυτούσιο το απόσπασμα από το γερμανικό διπλωματικό έγγραφο που αναφέρεται στην επίμαχη συνεδρίαση:

Εκ των υστέρων εξ αποστάσεως βιομετρική ταυτοποίηση (Post RBI)

1η Δικλείδα Ασφάλειας (ενημέρωση της εποπτικής αρχής): Υποστήριξη από Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ελλάδα.

2η Δικλείδα Ασφαλείας (ενημέρωση της αρχής προστασίας δεδομένων): Υποστήριξη από Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ελλάδα. 

3η Δικλείδα Ασφαλείας (διευρυμένες υποχρεώσεις εγγραφής σε μητρώα): Υποστήριξη: Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Μάλτα. Απόρριψη: Γερμανία, Ελλάδα.

4η Δικλείδα Ασφαλείας (δυνατότητα για τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν πιο περιοριστικούς εθνικούς κανόνες): Υποστήριξη από Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ιταλία, Δανία, Ελλάδα. 

5η Δικλείδα Ασφαλείας (υποχρέωση ενημέρωσης της Κομισιόν): Υποστήριξη από Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ιταλία, Δανία, Γερμανία, Ελλάδα.

Μετάφραση από τα γερμανικά στα ελληνικά του γερμανικού διπλωματικού εγγράφου που αναφέρεται στη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στη συνεδρίαση του Συμβουλίου της ΕΕ στις 24 Νοεμβρίου 2023

Είναι χαρακτηριστική η έμμονη ιδέα της Αθήνας να αποφευχθούν με κάθε τρόπο οι θεσμικές εγγυήσεις που θα ανέμενε κανείς σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Όπως φαίνεται από το διπλωματικό έγγραφο, η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέρριψε «την ενημέρωση της εποπτικής αρχής» και «της Αρχής Προστασίας Δεδομένων» (ΑΠΔ), αλλά και τη διεύρυνση της «υποχρέωσης εγγραφής σε μητρώα». Πρόκειται ακριβώς για ανάλογες πρακτικές με αυτές που η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρησιμοποίησε στην υπόθεση των υποκλοπών, προκειμένου να εξουδετερώσει τα θεσμικά αντίβαρα της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) και της ΑΠΔ. 

Η Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες δεν έδωσε καμία απάντηση όταν κλήθηκε να δώσει περαιτέρω εξηγήσεις.

«Η εκ των υστέρων βιομετρική ταυτοποίηση, καθώς βασίζεται σε μεγαλύτερα σετ δεδομένων και έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεσή της για την επεξεργασία δεδομένων, μπορεί να έχει ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις στα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες από την ταυτοποίηση σε πραγματικό χρόνο», σημειώνουν οι καθηγήτριες Τζανίνι και Τας. 

Το σίγουρο είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν περιμένει την εφαρμογή του AI Act για να αξιοποιήσει τα καινούργια της εργαλεία. Όταν πραγματοποίησε την παρέμβαση υπέρ της βιομετρικής επιτήρησης στα σύνορα, τον Νοέμβριο του 2023, είχε μόλις κάνει χρήση των τεχνολογιών αυτών, στη δομή αιτούντων άσυλο της Σάμου. 

Αυτό αποκάλυψε διεθνής έρευνα του Solomon στα μέσα Ιανουαρίου του 2025. Η έρευνα περιγράφει τα συμβάντα του Οκτωβρίου του 2023, όταν στη δομή επικράτησε αναβρασμός λόγω των επιθέσεων της Χαμάς στο Ισραήλ και του Ισραήλ στη Γάζα. Με την βοήθεια εικόνων από ντρόουν, που αναμεταδίδονταν στην Αθήνα, οι πύλες που χώριζαν τα διάφορα τμήματα του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ καμπ σφραγίστηκαν και πέντε αιτούντες άσυλο συνελήφθησαν. 

«Οι κάμερες διαθέτουν έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης που τους επιτρέπει να εστιάζουν όπου υπάρχει αναταραχή, στέλνοντας ειδοποιήσεις τόσο στο υπουργείο Μετανάστευσης όσο και στον κόμβο καμερών της δομής», εξήγησε αρμόδιος στο Solomon. 

Μια αναστάτωση σε κλειστή δομή προσφύγων για την Ελλάδα, μια διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων για τη Γαλλία –  κάθε χώρα βρίσκει αφορμές να δοκιμάσει και να νομιμοποιήσει τη χρήση εργαλείων τα οποία μπορεί να αποβούν πολύ επικίνδυνα για απλούς ανθρώπους που έτυχε να μοιάζουν με υπόπτους ή να έχουν καταχωρηθεί σε βάση δεδομένων με πιθανούς μελλοντικούς παραβάτες. 

Τα έγγραφα αυτά δείχνουν τον ενθουσιασμό των κυβερνήσεων για τη χρήση εργαλείων προληπτικής αστυνόμευσης. Τα εργαλεία αυτά πράγματι επιτρέπονται στην τελική εκδοχή του νόμου, όπως επιτρέπονται και τα εργαλεία αναγνώρισης συναισθημάτων από τις αρχές – ακόμα και μέσα σε σχολεία, πανεπιστήμια ή εργασιακούς χώρους, αρκεί να θεωρείται ότι συντρέχουν λόγοι ασφαλείας. 

Η επιχειρηματική στρατηγική πίσω από τη νομοθεσία

Η νομοθεσία για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εισάγει αυστηρούς κανόνες για τη χρήση της τεχνολογίας AI, φαίνεται να εξυπηρετεί όχι μόνο τη δημόσια ασφάλεια, αλλά και τα συμφέροντα της βιομηχανίας. Ειδικά, οι δυνατότητες που παρέχονται στην κυβέρνηση και στις ιδιωτικές εταιρείες για τη συλλογή, επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων πολιτών προκαλούν ανησυχία για τη προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και την παραβίαση της ιδιωτικότητας.

Σύμφωνα με το AI Act, απαγορεύεται η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για την εξαγωγή συμπερασμάτων για τα συναισθήματα ενός ατόμου στον χώρο εργασίας ή σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, εκτός εάν υπάρχουν ιατρικοί λόγοι ή λόγοι ασφαλείας. Ωστόσο, οι κρατικές υπηρεσίες έχουν την εξουσία να συλλέγουν και να επεξεργάζονται δεδομένα που αφορούν την εμφάνιση και την παρουσία του καθενός σε δημόσιους χώρους. Όπως δήλωσε εκπρόσωπος της Γαλλίας στο Συμβούλιο της ΕΕ, είναι «πολύ σημαντικό» να διατηρηθεί η δυνατότητα να αναζητούν τα άτομα που εκφράζουν συγκεκριμένες πολιτικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις, π.χ., μέσα από αξεσουάρ ή κονκάρδες, για να αντιμετωπιστούν φαινόμενα βίαιου εξτρεμισμού ή τρομοκρατίας.

Η νομοθεσία, λοιπόν, παρέχει στους κρατικούς φορείς τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για να προσδιορίσουν προσωπικά χαρακτηριστικά όπως η φυλή, οι πολιτικές απόψεις, η συμμετοχή σε συνδικαλιστικούς φορείς, οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, ακόμα και ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Αυτό ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός κράτους παρακολούθησης, το οποίο μπορεί να αποκτά και να αναλύει δεδομένα σχετικά με τις προσωπικές πεποιθήσεις και την ιδιωτική ζωή των πολιτών, με σκοπό την «επιβολή του νόμου».

Ωστόσο, το πιο ανησυχητικό σημείο είναι ότι η νομοθεσία επιτρέπει τη συλλογή αυτών των δεδομένων όχι μόνο από κρατικές υπηρεσίες, αλλά και από ιδιωτικές εταιρείες ή τρίτες χώρες που παρέχουν τεχνολογία AI στις αστυνομικές αρχές. Ο νόμος επιτρέπει στις ιδιωτικές εταιρείες να αποφασίζουν μόνες τους εάν οι εφαρμογές τους χαρακτηρίζονται ως υψηλού ρίσκου και, κατά συνέπεια, αν θα υποβληθούν σε αυστηρούς ελέγχους ή απαγορεύσεις. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε καταχρήσεις, καθώς οι εταιρείες αυτές μπορεί να προχωρήσουν σε ανεξέλεγκτη συλλογή και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, χωρίς να υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο.

Η Σάρα Τσάντερ από την οργάνωση Equinox, που μάχεται για την προστασία των ατομικών ελευθεριών, υποστηρίζει ότι στην πραγματικότητα, η νομοθεσία αυτή εξυπηρετεί τα συμφέροντα της βιομηχανίας AI στην Ευρώπη, δίνοντας στις εταιρείες τη δυνατότητα να αναπτύξουν και να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες παρακολούθησης χωρίς να υπόκεινται σε επαρκείς περιορισμούς. Αυτή η κατάσταση μπορεί να ενισχύσει τη θέση των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, κάνοντάς τες πιο ισχυρές και πιο επικίνδυνες, ενώ οι πολίτες θα παραμένουν εκτεθειμένοι σε παραβιάσεις της ιδιωτικότητάς τους.

Η ανάγκη για επαγρύπνηση και αντίσταση

Η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης για τη μαζική παρακολούθηση των πολιτών είναι ένα βήμα προς την εγκαθίδρυση ενός δυστοπικού μέλλοντος, στο οποίο οι πολίτες δεν θα έχουν το δικαίωμα να είναι ανώνυμοι ή να κινούνται ελεύθερα χωρίς να παρακολουθούνται. Η ελληνική κυβέρνηση, με την υποστήριξή της στις επεκτάσεις αυτής της τεχνολογίας, έχει ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός συστήματος που θα περιορίζει τις ελευθερίες των πολιτών στο όνομα της εθνικής ασφάλειας. Είναι κρίσιμο, λοιπόν, να παραμείνουμε σε επαγρύπνηση και να αντιταχθούμε σε τέτοιες πολιτικές που απειλούν τη δημοκρατία και την ιδιωτικότητα μας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

.

.

Δημοφιλείς αναρτήσεις