Τι κι αν η Αστυνομία τον διέψευσε· εκείνος βγήκε στο φως της ημέρας την επομένη του ατυχήματος, με το πρόσωπό του σε πρώτο πλάνο, σαν να μην είχε συμβεί τίποτε. Δεν ζήτησε συγγνώμη ούτε έδειξε μεταμέλεια για τη ζημιά που προκάλεσε με το όχημα μεγάλου κυβισμού του σε περιουσίες συμπολιτών του. Αντίθετα, στράφηκε εναντίον των δημοσιογράφων, ζητώντας τον λόγο για τον τρόπο που καλύπτουν θέματα πολιτισμού. Ισχυρίστηκε ότι δεν έκρυψε τίποτα από τις Αρχές, δεν εγκατέλειψε το σημείο και ότι ενημέρωσε τους παθόντες αφήνοντας πάνω στα κατεστραμμένα αυτοκίνητα σημειώματα γραμμένα σε φυλλάδια. Οι παθόντες βέβαια δεν έχουν επιβεβαιώσει κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα. Η εικόνα, όμως, είναι αποκαλυπτική: η ευθύνη αποσιωπάται, η μετάνοια απουσιάζει και στη θέση της προβάλλεται το θράσος.
Κάποτε το να είσαι δημόσιο πρόσωπο και να σε συλλάβουν, να σου φορέσουν χειροπέδες και να οδηγηθείς ενώπιον των Αρχών, ήταν αιτία ντροπής και αφορμή για περισυλλογή. Σήμερα, αντιστρέφεται το κλίμα: η ίδια σκηνή μετατρέπεται σε ευκαιρία για δημόσιο κήρυγμα, για κατήχηση, για επίδειξη ισχύος. Ο πολιτισμός, όμως, δεν μετριέται με λόγια και κηρύγματα· πολιτισμός είναι το πώς διαχειρίζεσαι τον εαυτό σου και το σφάλμα σου. Και οι άνθρωποι που εκτίθενται δημόσια δεν μπορούν να ξεχνούν ότι λειτουργούν ως πρότυπα. Η κοινωνία παρακολουθεί και επηρεάζεται, έστω κι αν δεν το παραδέχεται. Όλοι είμαστε εν δυνάμει ικανοί να κάνουμε λάθη, όμως το κρίσιμο είναι η στάση μας μετά από αυτά. Σήμερα, όμως, βλέπουμε να καλλιεργείται μια διαφορετική νοοτροπία: όχι σιωπή, όχι αναγνώριση του λάθους, αλλά πρόκληση, επίθεση, θράσος.
Αυτή η νοοτροπία συναντάται καθημερινά μπροστά μας. Δεν αφορά μόνο τον έναν ή τον άλλο πρωταγωνιστή της επικαιρότητας. Αφορά το ευρύτερο κλίμα. Όταν όσοι κατηγορούνται για παραβίαση του νόμου όχι μόνο δεν σωπαίνουν, αλλά ζητούν και τα ρέστα, τότε το πρόβλημα δεν είναι μεμονωμένο αλλά συστημικό. Όταν η άσκηση δίωξης δεν φέρνει σιωπή αλλά αντίθετα μετατρέπεται σε βήμα για να στοχοποιηθούν εισαγγελείς, δημοσιογράφοι ή όποιος τολμά να ελέγξει, τότε μιλάμε για διαφθορά συνειδήσεων. Οι απειλές, τα εξώδικα, οι μηνύσεις εναντίον λειτουργών της Δικαιοσύνης που διερεύνησαν μεγάλες υποθέσεις είναι πια καθημερινό φαινόμενο. Ο νόμος δεν χάνει μόνο την ισχύ του· ατονεί μέσα στη συνείδηση των πολιτών.
Το πρόσφατο περιστατικό είναι μόνο μία ακόμη ψηφίδα. Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών δείχνουν με τον πιο γυμνό τρόπο πόσο έχει εμπεδωθεί η αλαζονεία της ισχύος. Ο αστυνομικός–tiktoker, που συνελήφθη για διακίνηση ναρκωτικών, εμφανίστηκε από την πρώτη στιγμή με το θράσος εκείνου που θεωρεί τον εαυτό του υπεράνω των θεσμών. Διαβεβαίωσε ότι όλα είναι σκευωρία, απείλησε και στο τέλος αφέθηκε ελεύθερος, εκπέμποντας προς την κοινωνία το μήνυμα ότι οι ισχυροί πάντα βρίσκουν τρόπο να μένουν στο απυρόβλητο. Στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής, αξιωματούχος οργανισμού, κατηγορούμενος από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, όχι μόνο δεν έσκυψε το κεφάλι, αλλά υιοθέτησε ύφος επιθετικό, σαν να αδικούταν εκείνος που καλείται να δώσει εξηγήσεις. Το ίδιο μοτίβο βλέπουμε ξανά και ξανά.
Η Αρχή για το Ξέπλυμα Χρήματος προχώρησε σε δίωξη πολιτευτού από την Κοζάνη και της οικογένειάς της. Όταν το σκάνδαλο πρωτοέσκασε το καλοκαίρι, ο σύζυγός της, γνωστός για τη συλλογή πολυτελών αυτοκινήτων, δεν δίστασε να απειλήσει δημοσιογράφους με αγωγές, αντί να δώσει εξηγήσεις. Στην εξάρθρωση κυκλώματος, βρέθηκε να εμπλέκεται γνωστός τηλεοπτικός παραγωγός, ήδη καταχρεωμένος, που στο παρελθόν είχε εμπλακεί ξανά σε υποθέσεις της Αρχής. Και εκείνος, αντί να σιωπήσει, ζήτησε τον λόγο δημόσια. Στη Θεσσαλονίκη, οδηγός πολυτελούς οχήματος παρέσυρε δύο ανθρώπους και εγκατέλειψε. Επέστρεψε στις Αρχές όταν είχε λήξει το Αυτόφωρο, για να υποστηρίξει ότι εκείνη ήταν το πραγματικό θύμα και ότι είχε μεταφερθεί στο νοσοκομείο.
Στον ΟΠΕΚΕΠΕ, δύο πρόεδροι αρνήθηκαν να ενδώσουν σε πιέσεις για παράνομες πληρωμές. Αντί να επιβραβευθούν, απομακρύνθηκαν με εντολή υπουργών. Στις τηλεφωνικές συνομιλίες που κατέγραψαν οι Αρχές, αναφέρονται προσωπικά ονόματα κορυφαίων πολιτικών παραγόντων, ακόμη και του ίδιου του πρωθυπουργού. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αντί να δώσει απαντήσεις, καταγγέλλει «παραπληροφόρηση» και εμφανίζεται ως ο άνθρωπος που εξυγιαίνει τον οργανισμό. Και ενώ οι κατηγορίες είναι βαριές, η δημόσια εικόνα παρουσιάζει εκείνους που ελέγχονται να υψώνουν το ανάστημά τους απέναντι σε θεσμούς και ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Την ίδια ώρα, πρώην υπουργός Μετανάστευσης και νυν βουλευτής της Ν.Δ. δεν δίστασε να κατηγορήσει δημόσια «τους λαϊκιστές» ότι έχουν εμμονή με την Τουρκία. Το παράδοξο είναι πως η δήλωση έγινε σε τηλεοπτικό σταθμό που καθημερινά αφιερώνει εκτενή χρόνο στα τεκταινόμενα της Άγκυρας, σαν να πρόκειται για τοπική οθωμανική επαρχία. Το θράσος δεν είναι απλώς πολιτικό επιχείρημα· είναι καθημερινή πρακτική, που πηγάζει από τη σιγουριά ότι κανείς δεν θα αποδώσει πραγματικές ευθύνες.
Το κοινό στοιχείο όλων αυτών είναι η ίδια επίδειξη ισχύος. Πολυτελή αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού με φιμέ τζάμια γίνονται το σύμβολο της εποχής, εργαλεία κοινωνικής προβολής αλλά και απόκρυψης της ευθύνης. Η εικόνα δεν είναι τυχαία: όπως οι οδηγοί των αυτοκινήτων αυτών κρύβονται πίσω από φιμέ τζάμια, έτσι και οι ισχυροί κρύβονται πίσω από θεσμικά παραθυράκια, επικοινωνιακά τερτίπια και τη βεβαιότητα ότι θα γλιτώσουν.
Η χώρα όμως δεν χρειάζεται κυβικά πολυτελών επιδείξεων. Χρειάζεται κυβικά αλήθειας για να σταθεί όρθια. Αντί για αυτό, περισσεύουν κυβικά θράσους, τεκμήρια μιας αλαζονείας που έχει γίνει δεύτερη φύση. Το φαινόμενο δεν είναι απλώς κοινωνικό, είναι πολιτικό και θεσμικό. Γιατί όταν η αλαζονεία παγιώνεται και η αίσθηση της ατιμωρησίας γίνεται συλλογική εμπειρία, τότε η φθορά επιταχύνεται. Και η φθορά αυτή δεν είναι αόρατη· τρέχει με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, αφήνοντας πίσω της μια κοινωνία κουρασμένη, βυθισμένη στη συνήθεια, ανήμπορη να αντιδράσει.
Η Ελλάδα σήμερα μοιάζει να πορεύεται στον «μεγάλο δρόμο» της φθοράς, με κινητήρια δύναμη όχι την αλήθεια, όχι την ευθύνη, αλλά τον κυνισμό και την αλαζονεία. Το ερώτημα δεν είναι πια αν θα υπάρξουν κι άλλα παραδείγματα. Το ερώτημα είναι πόσο ακόμη μπορεί να αντέξει μια κοινωνία που βλέπει καθημερινά το νόμο να χάνει το κύρος του και το θράσος να γίνεται το νέο μέτρο ισχύος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου