O κ. Ντογιάκος αγνοεί (και) τη γνωμοδότηση του Αρείου Πάγου;

 Αντα Ψαρρά

Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, πέρα από το ότι επέλεξε να ερμηνεύσει συγκεκριμένες διατάξεις μονομερώς, έδειξε να αγνοεί προγενέστερη γνωμοδότηση σύμφωνα με την οποία

«η γνωμοδοτική αρμοδιότητα του εισαγγελέα Αρείου Πάγου συνίσταται στη διατύπωση της γνώμης του γενικώς και αφηρημένως ως προς την αμφιλεγόμενη έννοια διατάξεων νόμων και ζητημάτων γενικότερου ενδιαφέροντος και πάντως ΟΧΙ επί υποθέσεων επί των οποίων επελήφθησαν οι αρμόδιες δικαστικές και εισαγγελικές αρχές» ● Τα σοβαρά ερωτήματα για τη στάση του.

Φαίνεται ότι μέσα στη βιασύνη του ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ισ. Ντογιάκος δεν έκανε απλά μια τουλάχιστον εσφαλμένη ανάγνωση του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ, που ασφαλώς σε έναν βαθμό θα ήταν δικαιολογημένη εφόσον ο ίδιος δεν είχε και δεν έχει ούτε το ίδιο αντικείμενο ούτε τις ίδιες γνώσεις και την εμπειρία ενός δικαστικού του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ο κ. Ντογιάκος έδειξε να αγνοεί ακόμα και την απολύτως σχετική με το θέμα προγενέστερη γνωμοδότηση του Αρείου Πάγου (αρ. 12/2020). Ο ίδιος, επικαλούμενος τον νομοθετημένο επί κυβέρνησης Μητσοτάκη νέο Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων που λέει ρητά ότι «ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου γνωμοδοτεί και σε νομικά ζητήματα γενικότερου ενδιαφέροντος», ισχυρίζεται ότι αυτό «ισχύει χωρίς οποιονδήποτε περιορισμό όσον αφορά το είδος και τη φύση του νομικού θέματος επί του οποίου καλείται να γνωμοδοτήσει και χωρίς η ενέργειά του αυτή να θεωρείται ή να συνιστά παρέμβασή του υπέρ ή κατά κάποιου». Μόνο που το ίδιο άρθρο λέει και κάτι άλλο: «Οι εισαγγελείς γνωμοδοτούν σε νομικά ζητήματα, που ΔΕΝ έχουν εισαχθεί στα δικαστήρια (προφανώς εδώ περιλαμβάνονται και οι προανακριτικές και ανακριτικές πράξεις) όταν τους υποβάλλουν ερωτήματα που αντιμετωπίζουν στην εκτέλεση των καθηκόντων τους».

Πέρα όμως από τις συγκεκριμένες διατάξεις που μονομερώς επέλεξε να ερμηνεύσει ο κ. Ντογιάκος υπάρχει και η καθαρή και ξάστερη προγενέστερη γνωμοδότηση του αντεισαγγελέα Αρείου Πάγου Λ. Σοφουλάκη προς τους εισαγγελείς Εφετών και εισαγγελείς Πρωτοδικών της χώρας, η οποία ερμηνεύοντας το συγκεκριμένο άρθρο του Κώδικα λέει ρητά ότι «η γνωμοδοτική αρμοδιότητα του εισαγγελέα Αρείου Πάγου συνίσταται στη διατύπωση της γνώμης του γενικώς και αφηρημένως ως προς την αμφιλεγόμενη έννοια διατάξεων νόμων και ζητημάτων γενικότερου ενδιαφέροντος και πάντως ΟΧΙ επί υποθέσεων επί των οποίων επελήφθησαν οι αρμόδιες δικαστικές και εισαγγελικές αρχές ή επί θεμάτων που απασχόλησαν ή πρόκειται να απασχολήσουν τα δικαστήρια ή τα δικαστικά συμβούλια προς αποφυγή επηρεασμού της κρίσης τους […] Η δε πάγια αυτή θέση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου ως προς τη γνωμοδοτική της αρμοδιότητα συνδυάζεται και με την παραδοχή ότι το αντικείμενο της γνωμοδότησης του ανωτάτου εισαγγελέα πρέπει να αφορά ευρύτατες κατηγορίες προσώπων περί νομικού ζητήματος που παρουσιάζει γενικότερο ενδιαφέρον και ΔΕΝ νοείται τέτοια αρμοδιότητα επί υποβολής ερωτημάτων ιδιωτών επί μεμονωμένων νομικών θεμάτων [...]».

Τι από όλα αυτά άραγε δεν κατάλαβε ο κ. Ντογιάκος και αποφάσισε να γνωμοδοτήσει απαντώντας στον ιδιώτη ΟΤΕ; Για ποιον δε λόγο αποφάσισε ταυτόχρονα να κρατήσει το νομοθετικό λάβαρο της κυβερνητικής συγκάλυψης προκειμένου να αφοπλιστεί η ΑΔΑΕ και οι χιλιάδες παρακολουθούμενοι να μείνουν ανυπεράσπιστοι χωρίς να μπορούν να καταφύγουν σε ένδικα μέσα; Είναι πραγματικά κρίμα που τελικά μετά την επικείμενη συνταξιοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου δεν θα συνοδεύει πλέον το δικαστικό του έργο η ιστορική πρότασή του για τη Χρυσή Αυγή αλλά η εξόφθαλμη προσπάθεια παρέμβασής του στο έργο της ΑΔΑΕ και επηρεασμού της Δικαιοσύνης προκειμένου να συναινέσει στη συγκάλυψη.

ΥΓ.: Την υπενθύμιση της γνωμοδότησης του Αρείου Πάγου το 2020 την οφείλουμε σε σχετική ανάρτηση του πρώην υπαρχηγού της πυροσβεστικής, δικαστικού πραγματογνώμονα και μέχρι πρότινος μέλους της Ν.Δ. Ανδριανού Γκουρμπάτση.

Αντιδράσεων συνέχεια

Με κρεσέντο αοριστολογίας και προσβολών συνέχισε και χθες τις προσπάθειες απαξίωσης των αντιδράσεων ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου. Μετά τις αγοραίες εκφράσεις του Γ. Οικονόμου προς τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος είχε επισκεφθεί τον κ. Ντογιάκο τον Δεκέμβριο γνωστοποιώντας του το γεγονός ότι ζήτησε ο ίδιος από τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ κ. Ράμμο να ενημερωθεί μετά τις αποκαλύψεις για παρακολουθήσεις από την ΕΥΠ και να αναζητηθούν στοιχεία σχετικά με την άρση του απορρήτου συγκεκριμένων προσώπων με κρίσιμο ρόλο στον δημόσιο βίο, ο Γ. Οικονόμου έφτασε να πει ότι «οι θεατρινισμοί και οι μεγαλοστομίες στην ουσία αμφισβητούν τον ίδιο τον πυρήνα της φιλελεύθερης Δημοκρατίας. Είναι αυτός ο «τραμπισμός α λα γκρέκα» που είμαι βέβαιος ότι δεν θέλουμε να δούμε και στη χώρα μας». Κι αφού γέλασαν ακόμα και όσοι οπαδοί του Τραμπ αλλά και του Μπολσονάρο τον άκουσαν, στράφηκε στη συνέχεια στον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Νίκο Ανδρουλάκη υποστηρίζοντας λίγο-πολύ ότι είναι άσχετος, ότι δεν γνωρίζει το Σύνταγμα και ότι ταυτίζει τη Δικαιοσύνη με την κυβέρνηση. Μόνο που ο κ. Ανδρουλάκης ταύτισε και σωστά με την κυβέρνηση τη γνωμοδότηση Ντογιάκου και όχι τη Δικαιοσύνη υπερασπιζόμενος την ανεξαρτησία της ΑΔΑΕ. Αμεση ήταν και η απάντηση του εκπροσώπου Τύπου του ΠΑΣΟΚ Δ. Μάντζου: «Η κυβέρνηση θέλει νομοθεσία à la carte, ελευθερίες à la carte, κράτος δικαίου à la carte», είπε μεταξύ άλλων. Από εκεί και πέρα:

■ Η Ολγα Κεφαλογιάννη επανέλαβε την άποψή της για πλήρη διαλεύκανση: «Πρέπει όλοι να διευκολύνουμε τη Δικαιοσύνη, τις Ανεξάρτητες Αρχές στο έργο τους για τη διαλεύκανση της υπόθεσης».

■ «Θεωρώ ότι ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν έχει καμία αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για τέτοιου είδους ζητήματα που με βάση το Σύνταγμα ανάγονται αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του ΣτΕ. Μόνο εκεί ελέγχονται οι αποφάσεις των Ανεξάρτητων Αρχών. Και δεύτερον, αυτή η συγκεκριμένη γνωμοδότηση, όπως σωστά ειπώθηκε και από καθηγητές, δεν έχει δικαιοδοτικό χαρακτήρα και γι’ αυτό δεν δεσμεύει», δήλωσε ο Κώστας Τζαβάρας.

■ Επίκειται έκτακτη συνεδρίαση του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών με αφορμή τη γνωμοδότηση Ντογιάκου για τον ρόλο της ΑΔΑΕ, ενώ κόλαφος για τον Ισ. Ντογιάκο ήταν και ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου Γιώργος Σωτηρέλης που έκανε μεταξύ άλλων λόγο για «ολίσθημα σε ανώτατο δικαστικό βαθμό», προσθέτοντας ότι η γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου «λειτουργεί ως προέκταση της εκτελεστικής εξουσίας, ερμηνεύοντας το Σύνταγμα και τον ρόλο της ΑΔΑΕ, με βάση νόμους που πρόσφατα ψήφισε η κυβέρνηση και όχι να ερμηνεύει τους νόμους ακόμη και αυτούς με βάση το Σύνταγμα και τις προβλέψεις για τον ελεγκτικό ρόλο μιας Ανεξάρτητης Αρχής, όπως η ΑΔΑΕ».

■ Αιχμηρή ήταν και η εκτενής παρέμβαση του τέως ΠτΔ Προκόπη Παυλόπουλου που τόνισε ότι οι αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ καθορίζονται συνταγματικά και επισήμανε τα όρια της δικαστικής εξουσίας που παραβίασε ασφαλώς η «προτροπή» («Αιχμές Παυλόπουλου κατά Ντογιάκου», «Εφ.Συν.» 11.1.2023).

Η επόμενη μάχη συγκάλυψης που θα δώσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη με την εξ ουρανού και συγκεκριμένα με την εκ Ντογιάκου βοήθεια θα λάβει χώρα τις επόμενες ημέρες στη Βουλή. Θα επιμείνει στην τοποθέτηση τριών προσώπων της απολύτου «εμπιστοσύνης» στη θέση των μελών της ΑΔΑΕ των οποίων λήγει η θητεία. Ολες οι ελπίδες του Μαξίμου στον Κυριάκο Βελόπουλο!

«Κεραυνοί» από τον Βαγγέλη Βενιζέλο

Πληθωρικός όπως πάντα ο Βαγγέλης Βενιζέλος κυριολεκτικά «θάβει» τη γνωμοδότηση με εκτενέστατο κείμενο, χωρίς να αφήνει τίποτα να πέσει κάτω. Εξηγεί μια διαχρονική και άνευ λόγου επιφυλακτικότητα των δικαστικών λειτουργών απέναντι στις Ανεξάρτητες Αρχές και τονίζει: «Οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν εξαρτώνται από τις διακυμάνσεις και τις συγκυριακές επιλογές του κοινού νομοθέτη. Αυτό είναι το νόημα και η κανονιστική εισφορά της συνταγματικής κατοχύρωσής τους».

Θυμίζει την ανάλογη προσπάθεια παρέμβασης επί Ν.Δ.: «Η γνωμοδότηση εισαγγελέα Α.Π. 14/2007 (Γ. Σανιδάς) είχε προκαλέσει την παραίτηση του προέδρου και των μελών της ΑΠΔΠΧ (Αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα) και η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής συνήλθε στις 28.11.2007 σε ειδική συνεδρίαση στην οποία ανέπτυξα ως μέλος της επιτροπής τη θέση μου υπό τον τίτλο: «Ποιος μας φυλάει από τους φύλακες;». Το υποκείμενο επιχείρημα ήταν ο σεβασμός της αρχής της διάκρισης των εξουσιών. Ομως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών λειτουργεί και αντίστροφα. Οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν περιορίζουν τις αρμοδιότητες της Δικαιοσύνης, αλλά ενισχύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου (άρθρο 25 παρ.1 Συντ.)».

Αναλύει σημείο σημείο το πότε και υπό ποιες συνθήκες μπορεί να γνωμοδοτούν σύμφωνα με τον νόμο ο εισαγγελέας ή οι αντεισαγγελείς του Αρείου Πάγου και όχι καθ’ υπέρβαση: «Το ΣτΕ δίνει το στίγμα του σεβασμού του θεσμικού ρόλου των Ανεξάρτητων Αρχών. Αυτό το στίγμα δίνει το προσεκτικό και όχι «απειλητικό» ύφος της γνωμοδότησης του εισαγγελέα του Α.Π. 13/2021 (Δ. Παπαγεωργίου) που απευθύνεται στον πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης [...] Στην προκειμένη όμως περίπτωση της γνωμοδότησης 1/2023 το ζητούμενο δεν είναι να ασκηθεί ο έλεγχος επί της ΕΥΠ και των τηλεπικοινωνιακών παρόχων από την εισαγγελική αρχή στο πλαίσιο ποινικής προδικασίας που ως δικαστική αρμοδιότητα προτάσσεται αυτής της ΑΔΑΕ, αλλά να μην ασκηθεί κανένας απολύτως έλεγχος!».

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΓΙΑ ΝΤΟΓΙΑΚΟ:

«Εκφράζουμε τη ζωηρή ανησυχία μας για τη γνωμοδότηση»

Δήλωση 16 καθηγητών του Συνταγματικού Δικαίου

Οι υπογραφόμενοι, ομότιμοι καθηγητές, εν ενεργεία καθηγητές και λοιποί διδάσκοντες Συνταγματικό Δίκαιο στις δύο παλαιότερες Νομικές Σχολές και τα άλλα Πανεπιστήμια της χώρας, εκφράζουμε τη ζωηρή μας ανησυχία για την υπ’ αριθμ. 1/2023 γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, σε ερώτημα τηλεπικοινωνιακού παρόχου. Και τούτο διότι η γνωμοδότηση αυτή υποπίπτει σε μια σειρά σοβαρών ατοπημάτων:

1. Ο κ. εισαγγελέας συγχέει αβασάνιστα το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων με την ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ. Το μεν πρώτο μπορεί πράγματι να ρυθμιστεί από τον νομοθέτη, όπως έγινε πρόσφατα με τον ν. 5002/2022. Η ρύθμιση του τελευταίου και ειδικά η προβλεπόμενη τριετία είναι προβληματική. Εν τούτοις, μέχρις ότου κριθεί αντισυνταγματική ή και αντίθετη με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ισχύει.
2. Τουναντίον, η ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ απονέμεται σε αυτήν απ’ ευθείας από το Σύνταγμα (άρθρο 19§2) και η έκτασή της δεν μπορεί να περιοριστεί ούδ’ επ’ ελάχιστο από τον νομοθέτη. Αρμόδια κατά το Σύνταγμα να διασφαλίζει το απόρρητο, η ΑΔΑΕ δεν έχει απλώς τη δυνατότητα αλλά την υποχρέωση να ελέγχει την ΕΥΠ, τους παρόχους και κάθε άλλον εμπλεκόμενο παράγοντα για το αν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Και τούτο ανά πάσα στιγμή, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν καταγγελίας και χωρίς να μπορεί να της αντιταχθεί οποιοδήποτε απόρρητο ακόμη και για λόγους εθνικής ασφάλειας. Είναι άλλο η ενημέρωση του θιγομένου, ύστερα από αίτησή του, και άλλο ο έλεγχος της ΑΔΑΕ, ο οποίος αποβλέπει στην τήρηση της αντικειμενικής νομιμότητας. Αυτό θέλησε ο συνταγματικός νομοθέτης και η περί του αντιθέτου άποψη του κ. εισαγγελέα, ότι δηλαδή ο εκάστοτε νομοθέτης μπορεί να καθορίζει κατά το δοκούν την έκταση της ελεγκτικής αρμοδιότητας της ΑΔΑΕ, δεν έχει το παραμικρό έρεισμα.
3. Σε κάθε περίπτωση, εν όψει της εκκρεμούς δίκης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας για το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων, η έκδοση της ανωτέρω γνωμοδότησης ήταν άτοπη, διότι, όπως έχει αποφανθεί παλαιότερα η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, γνωμοδοτήσεις δεν εκδίδονται για υποθέσεις «επί των οποίων επελήφθησαν ήδη ή πρόκειται να επιληφθούν οι αρμόδιες δικαστικές αρχές». Και τούτο, «προς αποφυγή επηρεασμού της κρίσης τους». (ΓνωμΕισΑΠ 10/2018, 15/2021 και 3/2022). Για το ζήτημα άλλωστε του αθέμιτου επηρεασμού εκκρεμών δικών έχουν αποφανθεί από μακρού οι Ολομέλειες τόσο του Αρείου Πάγου όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, κάθε φορά που η κυβερνώσα πλειοψηφία θέλησε να παρακάμψει την ετυμηγορία της Δικαιοσύνης [ΑΠ(Ολ.)40/1988, ΣτΕ(Ολ.) 542/1999, 677/2010].
4. Μια φράση τέλος όσον αφορά την αναφορά του κ. εισαγγελέα για πιθανή άσκηση ποινικής δίωξης εναντίον, μεταξύ άλλων, και μελών της ΑΔΑΕ, ακόμη και για κατασκοπία (άρθρο 148 Π.Κ.). Επισημαίνουμε ότι η δύσκολα αποκρυπτόμενη αυτή απειλή δεν είναι σε καμιά περίπτωση ο προσήκων τρόπος για την υπέρβαση των διαφωνιών δύο άμεσων οργάνων του κράτους.

Αθήνα, 11 Ιανουαρίου 2023

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ευάγγελος Βενιζέλος (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιώργος Δελλής (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Δρόσος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ακρίτας Καϊδατζής (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Ιφιγένεια Καμτσίδου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Αλέξανδρος Κεσσόπουλος (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Ξενοφών Κοντιάδης (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), Χαράλαμπος Κουρουνδής (Ανοικτό Πανεπιστήμιο), Παναγιώτης Μαντζούφας (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Λίνα Παπαδοπούλου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Νίκος Παπασπύρου (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Φίλιππος Σπυρόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιώργος Σωτηρέλης (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Τασόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Βασιλική Χρήστου (Πανεπιστήμιο Αθηνών).